De herdenking van 9/11 in New York is niet openbaar toegankelijk. Alleen familie en vrienden van de bijna drieduizend mensen die zijn omgekomen mogen het plein op, dat is afgezet met hekken. En natuurlijk beide presidentiële kandidaten en andere belangrijke mensen.
Hillary Clinton viel flauw van de warmte en vertrok na een uur of zo. Wat hier op het journaal een groot ding is. Het is niet raar om eerder te vertrekken, dat schijnen veel mensen te doen, het voorlezen van de namen en zes minuten stilte op de tijdstippen van de aanslagen en het instorten van de gebouwen duurt met elkaar vierenhalf uur.
Toch was ik erheen gelopen. Ik heb Manhattan nog niet zo rustig gezien als vanmorgen om kwart over acht. Op wat groepjes agenten na en een enkel gehaast iemand met een beker koffie was er niemand op straat. Het plein is zo afgezet, dat je de ceremonie niet eens op afstand kunt zien. Dus liep ik naar St Paul's Chapel, het kerkje vlakbij het World Trade Centre dat destijds bijna geen schade opliep en beroemd werd door de foto's van uitgeputte brandweerlui die op de kerkbankjes lagen te slapen.
Daar was een kleine ceremonie rond 8.46, het moment dat het eerste vliegtuig insloeg. (Die termen zijn al helemaal ingeburgerd: als iemand zegt when the first plane hit of the north tower weet iedereen meteen wat er bedoeld is. Net als destijds the Texas School book depository building of the grassy knoll.)
Een dominee luidde een klok, die buiten hangt. De Bell of Hope (staat op het bordje), die de kerk geschonken kreeg van Londen en die bij allerlei terroristische aanslagen geluid wordt.
Daarna zei hij het gebed op dat aan Sint Franciscus wordt toegeschreven, mensen mompelden het mee. ,,I say this prayer all the time'', zei een vrouw naast me, die het uit haar hoofd deed en mij daarom het briefje gaf dat uitgedeeld was met de tekst erop. Daarna werden we gezegend en was het hier buiten afgelopen.
Er waren veel agenten, van wie een paar moesten huilen, mensen met speurhonden, veel pers ook, en aardig wat gewone bezoekers. Maar het was niet zo overweldigend druk als je zou verwachten, hooguit tachtig man.
Thuis keek ik de rest op televisie, waar het voorlezen van de namen live te volgen was. Twee mensen - familieleden - lezen er steeds een stuk of wat voor, op alfabetische volgorde, en sluiten dan af met hun eigen vader, moeder, broer, zuster. Sommige voorlezers zijn zo jong, dat ze de gestorven niet eens hebben gekend, ,,but you will be always in my heart.''
Het is sentimenteel en een beetje stijf, maar af en toe ook ineens ontroerend.
