Handtekening van Pim de la Parra

In 2019 gingen we met Cinema Ascona op studiereis naar Eye in Amsterdam, om de gerestaureerde versie van Blue Movie te zien, die vertoond werd in aanwezigheid van hoofdrolspelers Carry Tefsen en Hugo Metsers. 

Na afloop vroeg ik beiden om een handtekening in mijn exemplaar van Scorpio Scrapbook 1965 - 1975, een knipselboek over het filmbedrijf achter Blue Movie en andere films van Pim & Wim. Wim Verstappen, de regisseur, leefde al niet meer. ,,Op mijn graf staat later Blue Movie gebeiteld'', heeft hij eens gezegd, een plan dat volgens mij niet is uitgevoerd. 

Wim was er in Eye dus niet bij, Pim de la Parra wel; dat wil zeggen, met een filmpje vanuit Suriname. Hem kon ik daarom niet om een handtekening vragen. 

Hij had bijna 50 jaar later (de film is uit 1971) nog steeds lol om de ophef destijds, vanwege de seks, terwijl er, zo zei hij het, maar weinig in gebumsd werd.

Pim & Wim kenden elkaar van de Nederlandse Filmacademie (Pim maakte daar, met klasgenoot/cameraman Robby Müller, een film die Megalopolis I heette, dus strict genomen is die nieuwe film van Francis Ford Coppola dit jaar Megalopolis II). Ze waren van een nieuwe garde filmmakers, die afrekenden met de brave films van Bert Haanstra en Fons Rademakers, die toen de top van de Nederlandse film waren. 

Pim & Wim bewogen Martin Scorsese om mee te schrijven aan hun script voor Obsessions (1969), gaven Sylvia Kristel een van haar eerste rollen (Frank en Eva (1973)), legden zonder het te vermoeden de basis voor Ma Flodder (bekijk Mijn Nachten met Susan, Olga, Albert, Julie, Piet en Sandra (1975) maar eens), ze maakten VD (1972), die bij Cinema Ascona op veel waardering kan rekenen. Oh ja, Pim bedacht het filmblad Skoop, dat hij zelf Cut had willen noemen. Daar heb ik nog in geschreven toen de meeste rebelsheid er al uit was.

Pim de la Parra is gisteren, vrijdag 6 september, overleden. De handtekening lukt niet meer, maar misschien komt er ergens een retrospectief van Pim & Wim-films. 

(Op de foto de handtekeningen van Carry Tefsen en Hugo Metsers)

It's not easy buying green

Voor de tweede keer ging ik naar het Nationaal Archief in Den Haag, want met de dossiers van pake in het CABR was ik nog niet klaar.

Het binnenkomen ging sneller dan de vorige keer. Ik had nu mijn eigen pasje en het plakkertje voor de webcam zat nog in mijn laptop. De bewaker bij het draaihekje, die de laptop en het schrijfblok van tevoren controleerde, zei dat het een rustige dag was. Toch zaten er meer mensen aan de lange tafel dan de vorige keer. 

Een man met grijs haar en de manier van doen van iemand die weet hoe het er in de wereld aan toegaat zat achter een stapel archiefdozen vol rapporten van de POD (Politieke Opsporings Dienst, direct na de bevrijding in 1945 ingesteld). Hij klapte ze met enige gedruis open, las ze razendsnel en propte ze weer terug. Na verloop van tijd bracht hij de dozen bij de balie en vroeg nieuwe op. 

Al die tijd zat ik velletje voor velletje het veel dunnere dossier van pake door te nemen. 

,,U weet dat u ze vanaf volgend jaar ook online kunt bekijken?'', zei de bewaker, toen ik ze eind van de middag terugschoof in de doos. 

Dat wist ik wel, zei ik, maar dat lijkt me zoeken naar een naald in een hooiberg, terwijl als je het op deze manier doet een medewerker van het Nationaal Archief precies die dingen voor je klaarlegt die je wilt zien. 

Omdat ik toch in Den Haag was wilde ik naar de pennenzaak van P.W. Akkerman in de Passage, om groene vulpeninkt te kopen. Dat is een mooie kleur, het leek me wel sjiek om te hebben. Ik heb weliswaar al een flesje donkerblauw en eentje zwart, en die zijn voorlopig nog niet leeg, maar het bezit van een goede vulpen maakt hebberig.

Op de heenweg in de trein had ik me al wat ingelezen. Daar was het me gaan duizelen. Zo kun je op Reddit lezen hoe vulpengebruikers na jaren uitproberen hun favoriete groen hebben gevonden en elkaar de mantel uitvegen als iemand een foute keuze heeft gemaakt. De fantastische site JetPen vergelijkt een indrukwekkende verscheidenheid aan groene inkten, van heldergroen tot bijna zwart. Grondig werk, ze gaan er ook met water overheen als het al gedroogd is, om te zien wat er van het geschrevene overblijft.

Om niet in het aanbod om te komen had ik in de trein een voorselectie gemaakt. 

Iroshizuku Shin-ryoku van het Japanse merk Pilot. 

Sherwood Green van Diamine, uit Liverpool.

Lierre Sauvage van J. Herbin uit Parijs

En ook nog Bezuidenwoud, van Akkerman zelf.

Op JetPen stonden nog meer verleidelijke inkten, zoals Document Dark Green, dat Duitse inktmaker De Atramentis speciaal voor officiële documenten heeft ontwikkeld. Maar ik werd er een beetje gek van. Je zou ze allemaal willen hebben, maar hoeveel moet je dan wel niet schrijven om het op te krijgen? En waarover in vredesnaam? 

Bij Akkerman hadden ze alle vier van mijn selectie gewoon staan. In de wereld van inkt en pennen verbaas ik me nergens meer over. De mevrouw achter de toonbank zag mijn radeloosheid en kwam helpen. 

,Ik zoek groene vulpeninkt'', zei ik, en wees de vier aan die ik in de trein had uitgezocht. Ze trok kleurenkaarten tevoorschijn, zei dat ze de kleuren van Herbin altijd iets vaals vond hebben (Lierre Sauvage viel af), dat het potje van Pilot fors is en je dus veel inkt ineens hebt (Iroshizuku Shin-ryoku kwam op de reservebank) en demonstreerde met een houten prikkertje de inkt van Akkerman zelf, in een vernuftig flesje, en Sherwood Green.

,,De inkten van Diamine hebben we in een mooi klein flesje'', zei ze erbij. ,,Kunt u het gewoon eens uitproberen.''

Die werd het dus. Mede omdat die mooi donker is en je bij Sherwood natuurlijk meteen aan Robin Hood moet denken.

Groene inkt! Ik wil ook nog eens paarse.

(De plaatjes komen, op die van de inkt van Akkerman na, van JetPen.com. Die van Akkerman komt van Akkerman)

De ringen van Saturnus

Bij C en A in Bremen lag een grijze cilinder naast de bank, ter grootte van een wasmachinetrommel. Verderop stonden een ingewikkeld zwart gewricht en een statief met dikke benen.

Het was de catadiptrische telescoop die C heeft gekocht (ik moest het ook opzoeken: dat staat voor een combinatie van spiegels en lenzen), een Schmidt-Cassegrain van het merk Celestron. 

,,We hadden samen besloten om een telescoop te komen'', vertelde A, die uit haar hoofd de namen van allerlei hemellichamen kan opnoemen en ze ook feilloos aanwijst. ,,Ik dacht meer aan een die in een tasje past, dat je hem zo mee kunt nemen. Maar C had zijn zinnen op deze gezet.''

Zondagavond na het eten probeerden we hem uit. Ieder van ons had zo'n kaartlees-app op de telefoon voor het firmament en daar zag je op dat Saturnus ergens in de avond aan de hemel boven Bremen zou verschijnen.

We zetten statief eerst neer, daarop dat gewrichtending en dan de telescoop. Die til je er met zijn tweeën op: een om hem vast te houden, de ander om de schroeven aan te draaien. Wat op zich al spannend is.

Het gewrichtending is een vernuftig systeem van scharnieren, waarmee je de telescoop richt. Eerst moest dat gesteld worden, door drie sterren te vinden en in te stellen. ,,Dat is Deneb'', wees A recht omhoog. ,,En daar is Altair.'' Ik was onder de indruk. 

De telescoop richtte zich met een zoemgeluid naar de coördinaten van die sterren. Op papier klinkt dat leuk, maar het instellen was veel werk en het ding was nog eigenwijs ook. Terwijl Deneb bijna recht boven ons stond, draaide hij voor die ster een heel andere kant op. 

,,Je kunt er voor duizend euro een apparaat bij kopen die de telescoop helemaal zelf richt'', mopperde C omdat het maar niet lukte. ,,Dat had ik moeten doen.'' A keek ons aan en haalde haar schouders op.

Maar door de apps en onze eigen ogen vonden we na een half uurtje of zo een opvallend heldere witte stip boven de boomtoppen. Min of meer op gevoel richtten we de Celestron daarop. 

C keek eerst. ,,Shit man! Het is Saturnus!'', juichte hij. ,,Je kunt de ringen zien!'' Ook A, slaakte een kreet. ,,Grossartig!'', zei ze. ,,Je kunt zelfs de maan Titan zien.''

De verrukking van Saturnus zien door een telescoop die bij je op het balkon staat is enorm. C en A riepen hun dochter erbij, die al in bed lag. Eerst zag ze niks (,,Is het de bedoeling dat het allemaal zwart is?'') en toen gilde dat ze hem zag. Met haar mobieltje tegen de kijker maakte ze er een foto van.

Wat wij zagen leek totaal niet op de foto's die iedereen kent van Saturnus, van een reusachtige bol met een ring eromheen. Zoals die hierboven. Die is in 2023 gemaakt met de Hubble telescoop, dat is andere koek.

Dankzij de Schmidt-Cassegrain zagen wij een grijswitte cirkel, met een streep ervoor langs (Saturnus recht van opzij, als het ware, de banen zijn ergens na 2030 pas weer goed vanaf de aarde te zien). En de maan Titan was een helderwit puntje erboven. 

Maar we zagen dit hier zelf, dat maakte het bijzonder. We keken recht een peilloze diepte in, naar een planeet 1 miljard en 275 miljoen kilometer verderop. Gewoon op een balkon in Bremen, met een glas wijn in de hand en de stadsgeluiden in de verte.

Beperkt openbaar is een geel webcamstickertje

Niet lang na de bevrijding van Nederland in 1945 moest er worden afgerekend met collaborateurs, oorlogsmisdadigers en zo voort. De Nederlandse regering in ballingschap had er tijdens de oorlog al over nagedacht hoe dat zou moeten. Zo ontstond het Directoraat Generaal Bijzondere Rechtspleging: zeven rechtbanken waren aangewezen om die mensen te beoordelen en eventueel zelfs de doodstraf uit te spreken. 43 mensen zijn gefusilleerd, onder wie NSB-baas Mussert en NSB-propagandist Max Blokzijl.

Zo'n vierhonderdduizend mensen zijn destijds onderzocht - sommigen heulden actief met de Duitsers, sommigen waren daar onterecht van beschuldigd, sommigen zaten daar ergens tussenin. Dat leverde 485.000 dossiers op, die bij het Nationaal Archief in Den Haag staan. Vier kilometer lang lees ik op Wikipedia. De afdeling heet CABR, Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging.

Vanaf volgend jaar - 80 jaar na de bevrijding - worden de dossiers gaandeweg openbaar en ze komen online, maar zo ver is het nog niet. Ze zijn nu 'beperkt openbaar'. 

Dat houdt in dat je van te voren aan moet geven over wie je informatie zoekt en waarom. Een medewerker bericht dan of er inderdaad dossiers over die persoon zijn en vertelt hoe je een afspraak kunt maken om ze in te zien.

Ik was er vrijdag om het dossier van pake te bekijken, die bij verdachte Friese clubs zat (Saxo Frisia) en tijdens de oorlog als directeur benoemd werd van de Rijks-HBS in Sneek. 

Het Nationaal Archief is vlakbij het centraal station van Den Haag. Een wit en onopvallend gebouw, met een bedriegertjesfontein ervoor en een balie in de hal.

,,Ik heb een afspraak'', zei ik tegen de baliedame. ,,Bij het CABR.''

,,Dan moet u naar die balie daar'', zei ze. ,,Maar uw telefoon en uw tas moeten in een kluisje, die zijn daar.''

De dame bij balie #2 vroeg of ik mijn telefoon wel in een kluisje had gelegd. ,,Uw pen moet daar ook in, die mag niet mee naar binnen'', zei ze. Vervolgens maakte ze een foto van me, die ik terugzag op het plastic pasje dat ik even later van haar kreeg. Ze verwees me naar de volgende dame, die in uniform naast een glazen draaihekje zat.

,,Heeft u uw telefoon opgeborgen?'', vroeg deze dame. ,,En wilt u uw laptop voor me opendoen?'' 

Alles was in orde, ik mocht door het draaideurtje naar een steriel witte studiezaal waar mensen aan een lange, witte tafel zaten. Fel licht, kale muren, kantoormachines achterin, functionele stoeltjes van Gispen en Galvanitas en ook hier een balie. De man achter deze balie bekeek mijn nog warme pasje, fluisterde dat ik aan de lange tafel moest gaan zitten waar hij zometeen de stukken bij me zou brengen. 

Ik was in mijn eentje, andere bezoekers hier waren met twee of drie, misschien om elkaar te steunen als ze schokkende ontdekkingen zouden doen over hun opa of oma. Er liepen steeds bewakers door de ruimte, als toezichthoudende leraren bij een eindexamen. 

Toen ik mijn laptop openklapte, kwam een van hen naar me toe. Hij trok een post-it briefje van een blokje en plakte het deskundig over de camera van de laptop. Andere mensen hier hadden, zag ik nu, ook gele stickertjes op de laptop.

Er zit van alles in zo'n dossier, krantenknipsels, processen-verbaal van gesprekken met buren en oud-collega's, zelfs een verslag van wat er aan opvallends in de boekenkast stond op pakes directeurskamer in Sneek. Daar stonden bijvoorbeeld boeken met een stempel 'Bibliotheek van H.M. de Koningin' met daar overheen: 'Afgevoerd'. De onderzoeker had er pake naar gevraagd, die verklaarde dat hij ze had gekocht en ,,nimmer boeken te hebben ontvangen door bemiddeling van Duitschers''.

Toen ik weg moest was ik nog maar halverwege, dus ik ga binnenkort nog een keer. De vrouw die mijn laptop had gecontroleerd deed dat bij mijn vertrek nog eens en ze bladerde door mijn opschrijfblok om te zien of ik er niet stiekem iets had ingestoken.

De man die het stickertje op de webcam had geplakt was daar ook. ,,Dat kan er weer af'', zei hij.

,,Wilt u het misschien terug?'', vroeg ik. ,,Hij plakt nog goed, dat kan hergebruikt worden op een andere computer.''

,,U mag het houden'', zei hij gul. ,,Als herinnering aan uw bezoek.''

(De bovenste foto is van de site van het CABR/Nationaal Archief)

De vrouw zonder haast

,,Ik heb geen haast meer'', hoorde ik een vrouw zeggen verderop in de trein van Leeuwarden naar Stavoren. Haar kon ik tussen de stoelen door net zien, ze sprak tegen mensen buiten mijn blikveld, een echtpaar zo te horen.

De trein was vrijwel leeg, voor me zat een vrouw die had vastgesteld dat het toilet op slot zat en die wist dat het dan de hele reis zo zou blijven.

,,Wij ook niet meer'', hoorden we het echtpaar antwoorden. De vrouw zonder haast vertelde dat ze 85 was, het echtpaar was 75.  Het hoefde allemaal niet meer zo snel en dat was best plezierig, daar waren ze het over eens. ,,Maar als je de mensen tegenwoordig ziet, met die snelle fietsen'', zei het echtpaar. ,,Wat een stress.''

,,Wat moet je ook altijd op straat'', vulde de vrouw zonder haast aan. ,,Ik kan ook heel goed lekker thuis aan de thee met een heerlijk boekje.''

,,Ik ook!'', zei de vrouw van het echtpaar. ,,Maar mijn man heeft daar niet altijd zin in.''

,,Mannen hebben dat niet zo'', wist de vrouw zonder haast. ,,Die willen erop uit, vrouwen kunnen veel beter alleen zijn.''

,,En al die drukte in de stad'', ging het echtpaar door. ,,Dan is dit nog maar Leeuwarden. Moet je in Amsterdam kijken...''

,,Ik heb in Amsterdam gewoond'', zei de vrouw zonder haast. ,,Dat mis ik toch ook nog wel eens, die gezelligheid.''

,,Daar zijn nu veel buitenlanders'', zei de man van het echtpaar.

,,Dat zijn Néderlanders'', verbeterde de vrouw zonder haast, ineens fel klinkend. ,,Als ze in Nederland wonen zijn het gewoon Nederlanders net als u en ik. De enige buitenlanders dat zijn de toeristen.''

De man van het echtpaar mompelde iets - vermoedelijk over criminaliteit. De vrouw zonder haast onderstreepte nog eens dat zij in Amsterdam had gewoond, dat criminaliteit overal voorkomt en toen: ,,De echte grote criminelen, dat zijn Netanyahu, Rutte en Biden. Dát zijn de echte criminelen, maar die worden niet aangepakt. Moet je kijken wat er in de Gaza-strook gebeurt!''

,,Maar je moet ook kijken wie daar is begonnen'', wierp de man van het echtpaar tegen.

Dit gesprek leek een verrassende wending te nemen. De vrouw voor me stond op en pakte haar tas. ,,Hier heb ik geen zin in'', zei ze zacht tegen mij. ,,Dat wordt zometeen ruzie.'' Ze vertrok naar een andere coupé. 

Het viel alles mee: het gesprek hield op. De vrouw zonder haast stapte uit in Workum. ,,Jim noch in hiele fijne dei yn Staveren'', zei ze tegen het echtpaar. Over criminaliteit of de Gaza-strook ging het niet meer. 

Verjaardag en sterfdag

Dat ik mijn geboortedag deel met onder anderen Roman Polanski, Shelley Winters, Robert Redford en Christian Slater weet ik al jaren. Nieuw is dat mijn verjaardag vandaag ook samenvalt met de sterfdag van Alain Delon, die in een aantal erg goede films heeft gespeeld. Eens in de zoveel tijd kijk ik Il Gattopardo, bijvoorbeeld.

De foto hierbij is uit L'Eclisse. Niet omdat ik die gezien heb - dat moet nog altijd een keer - maar omdat ik het een mooie foto vind. 

Neem deze dag

Mevrouw O sprak zelf als eerste, bij de afscheidsdienst van haar man in de Oude Kerk in Soest. Eerst was er orgelmuziek van Bach - het orgel daar komt, las ik later, uit de Doopsgezinde kerk van Harlingen - en het aansteken van kaarsen. 

Vervolgens vertelde mevrouw O dat ze jaren geleden samen met haar man had gewandeld (langs de IJssel, meen ik, maar mogelijk heb ik dat verzonnen) en er op een bankje waren gaan zitten. Een bankje waar een gedicht op stond, Neem deze dag.

Zij hadden het gedicht voorgelezen bij de begrafenis van hun oudste dochter, en nu deed ze het weer.

Het gedicht was een aansporing om van elke dag te genieten en niet te veel plannen te maken (je schrijft dromen / in de agenda van de toekomst / en een onzichtbare hand / schrijft dwars door je dromen heen). 

Het meest troffen de regels

Als je vandaag niet gelukkig kunt zijn 

reken niet te veel op morgen

,,Een mooi gedicht', zei ik na afloop tegen haar, nadat ik me had voorgesteld, want ik ken alleen een van haar dochters.

,,Ach ja'', zei ze. ,,Het hoeft ook niet altijd zo christelijk te zijn.''

(De foto komt van kerkencultuur.nl. De maker van het gedicht kon ik niet achterhalen, maar Eddy de Vries wel: Phil Bosmans)

Otello en het dertigjarig huwelijk

De voorlaatste voorstelling van Otello in Spanga leek stijf uitverkocht, maar als je het lief vraagt is er soms nog een stoeltje. ,,Op een plek zonder, of met halve, boventitels'', had regisseur/bedenker/allesdoener Corina gewaarschuwd. 

Zodoende was bovenin, achterin, mijn naam op een stuk plakband geschreven en op een stoeltje geplakt. Beneden op de voorste rij waren ook namen geplakt, onder anderen van Edwin Rutten en Annett Andriessen. Zoiets voelt toch bijzonder, zelfs al was mijn naam een beetje op de gok gespeld en die van Rutten niet. 

De rijen vulden zich snel. Naast me zat een echtpaar, dan een lege stoel, dan twee vriendinnen, dan weer een lege stoel. 

,,Kunt u ook opschuiven dat wij naast elkaar kunnen zitten?'', vroeg een echtpaar dat naar boven was gekomen.

,,Nee, liever niet'', zei een van die twee vriendinnen.

,,Mag ik vragen waarom niet?'', zei de vrouw van het echtpaar. Het klonk meteen strijdbaar.

,,Ik wilde hier graag zitten bij het pad'', zei de vrouw die al zat. 

,,Ja, waarom zul je ook rekening houden met een ander'', zei de man van het echtpaar. ,,Maar we gaan wel los van elkaar zitten.''

Dat deden ze, met enig onverstaanbaar gemopper. De onvrede erover was niet over; langs de twee vrouwen die er al zaten maakten ze stekelige opmerkingen tegen elkaar.

De opera begon. Iago stookt veldheer Otello op tegen zijn vrouw Desdemona, met behulp van toespelingen en een zoekgeraakte geborduurde zakdoek. Alle rollen waren voor vrouwen, het decor was - erg mooi - geprojecteerd.

In de pauze stond het echtpaar als eerste op. Op de trap zei de vrouw luid: ,,Nou, wij hebben zo wel een heel bijzonder dertigjarig huwelijk.'' 

Na de pauze krijgt Iago Otello zo jaloers dat die zijn vrouw smoort met een kussen. Pas dan beseft de veldheer hoe hij zich in de luren heeft laten leggen en slaat de hand aan zichzelf. Iedereen dood; einde.

Het echtpaar stond weer als eerste op. ,,Een fijn leven verder'', zei de vrouw tegen de twee vrouwen naast haar, die deden of ze haar niet hoorden.

Iedereen met longen

Aldi Rizal uit Zuid-Sumatra werd beroemd omdat hij als tweejarige peuter twee pakjes sigaretten per dag rookte. 

Longarts/oncoloog Wouter van Geffen liet er maandag een kort nieuwsfilmpje van zien, een lekker mollig bloot jongetje dat de ene sigaret met de ander aanstak, hij rookte als een politie zoals ze vroeger wel zeiden. Daarna leunde hij achterover in de kussens met een melkflesje met speen. Zijn vader noemde hem een gezonde jongen. 

,,Ooh!'', riep het publiek in Slieker ontsteld. Bij de melding dat in Indonesië veel kinderen roken - naar het schijnt zo'n 300.000 - riepen ze het nog een keer.

,,In mijn vak ben ik veel bezig met mensen met rook-gerelateerde ziektes'', zei Van Geffen. ,,Om te kijken kun je de ziekte behandelen, maar daarnaast kun je het ook voorkomen door roken te ontmoedigen. We hebben in Nederland goed beleid, ik zou het het liefst nog veel strenger zien. Maar hier zie je wat de excessen zijn als er geen regels zijn. Een op de twee mensen die roken gaat uiteindelijk daaraan dood.''

,,Het is'', bekende hij, ,,ook een van mijn nachtmerries als mijn kinderen later aan het roken zouden komen.''

Daarna volgde een fragment over Pauline van Deutekom, schaatser, die in 2019 overleed aan longkanker zonder dat ze ooit heeft gerookt. ,,We moeten het over roken hebben'', legde Van Geffen uit. ,,Maar niet alleen daarover, want het is echt iets dat ons allemaal kan overkomen: iedereen met longen kan dat krijgen.'' 

Hoewel het een vrolijke en informatieve avond was, met als slotfilm Patch Adams met Robin Williams, was dit toch even zo'n momentje.

Schuif gezellig aan

Dit is een scène uit de opening van de Olympische Spelen in Parijs. Mensen in drag achter een catwalk/tafel, waar later Bacchus op lag, zo blauw als een smurf. Een kleurrijke boel. 

Kun je daar aanstoot aan nemen? 

Nou en of, waar een wil is is een weg. 

Christenen - niet allemaal, wel de wat luidere en politiekere - tonen zich enorm op de tenen getrapt, want ze zien er een variatie in op het fresco van Leonardo da Vinci, van het laatste avondmaal. Een variatie? Een parodie! Ook Geert Wilders windt zich erover op, zo'n kans moet je niet laten liggen.

Wonderlijk, want dat schilderij is al zo vaak nagedaan dat het bijna een cliché is. Een kleine greep:

Viridiana (Luis Buñuel, 1961). 

Jesus Christ Superstar (Norman Jewison, 1973). 

Inherent Vice (Paul Thomas Anderson, 2014)

Murder on the Orient Express (Kenneth Branagh, 2017)

Watchmen (Zack Snyder, 2009)

South Park

The Simpsons

Asterix

Poster voor The Expendables 2 (2012)

The Sopranos

History of the World, Part 1 (Mel Brooks, 1981)

M*A*S*H (Robert Altman, 1970)

En een poster met filmsterren die je geregeld ziet hangen, maar waarvan ik de maker niet weet. (Kort na het plaatsen van dit stukje kreeg ik een berichtje: de maker is Renato Casaro)

Dit zorgde allemaal niet voor zoveel ophef. Misschien omdat er geen mannen met jurken en zo bij zaten, want dat is waarschijnlijk de werkelijke reden voor alle opwinding. 

Singing in the rain en een ruiter op de Seine

,,Le ciel bleu sur nous peut s'effondrer et la terre peut bien s'écrouler'', begon Celine Dion, zingend in de Eiffeltoren. ,,Peu m'importe si tu m'aimes, je me fous du monde entier.''

Vrij vertaald: de blauwe hemel kan ons op de kop vallen, de aarde kan verkruimelen, het kan me niet schelen als jij maar maar van me houdt zal de hele wereld me verder worst zijn.

Als iemand zoiets tegen je zou zeggen zou je geestelijke bijstand regelen, maar gezongen is het mooi, ontroerend zelfs. Zeker als Edith Piaf het doet - van haar kennen we het lied, Hymne à l'amour - als toen Celine Dion het zong, vrijdagavond bij de opening van de Olympische Spelen.  

Piaf schreef het voor haar grote liefde, bokser Marcel Cerdan, die kort na de voltooiing van dit lied omkwam bij een vliegtuigongeluk. 

Dat geeft extra drama aan het toch al pompeuze lied, met bombastische uithalen. Dion zong het in een jurk van Dior waarop duizenden parels en andere glitters waren gestikt. Daar konden de naaisters pas mee beginnen toen Dion de jurk aanhad.

De Olympische Spelen zijn niet bijzonder aan mij besteed, maar deze opening was dat wel. Zelfs al duurde bijna elk onderdeel ervan te lang en regende het dat het goot. 

Maar er was veel moois te zien. Prachtige plaatjes van Parijs, van een paard dat over de Seine draaft, hoofden uit kunstwerken die uit de rivier opdoken, rennende fakkeldragers in de lege, nachtelijke Tuilerieën en de Eiffeltoren als discoshow in spaken van licht.

De vleugel waarop Alexandre Kantorow Jeux d'eau van Ravel speelde was kleddernat, hij was zelf vast ook trempé comme une soupe, maar dat hield hem niet tegen. 

Dit voorjaar heb ik hem nog uitgelegd waar Leeuwarden ligt - iemand die onder zulke omstandigheden nog kan spelen kan ook Friesland wel aan. 

Zo ook het Orchestre National de France, dat in de stromende regen speelde. Vast slecht voor die instrumenten, tegelijk stoer dat ze het op deze jour de gloire dan toch doen. Vive la République! 

(Jammer dat de Nederlandse commentatoren hun mond niet hielden tijdens muziekoptredens, terwijl ze er weinig over te melden hadden. Dat van die jurk weet ik uit de New York Times, die ook meldt wie en wat we zagen, hoeveel deze ceremonie heeft gekost - globaal twee keer het complete budget voor Culturele Hoofdstad Leeuwarden - en waarom we halverwege in een reclame voor Louis Vuitton terechtkwamen).

(De bovenste foto komt van een persbureau, de andere twee maakte ik van het beeldscherm)

Muziek en meubels

,,Soms is het gewoon werk'', zegt Jack White in de muziekdocumentaire Under Great White Northern Lights. ,,Je doet het en uiteindelijk ziet het er best goed uit. Je moet jezelf dwingen.''

 ,,Van deadlines word je creatief'', vindt hij. ,,Als je jezelf vertelt dat je alle tijd hebt, dat je kunt kiezen uit alle kleuren, alles wat je maar wilt - daarmee vermoord je de creativiteit.''

Hij is musicus en tegelijk professioneel meubelmaker: dus hij heeft het zowel over meubels als over muziek.

Een fragment uit die documentaire was woensdag in Beeldspraak, de talkshow-met-film in Slieker, met Eva van Netten van Welcome to the Village en Queer Factory als gast. Achteraf bekeken ging het zowel over de noodzaak van regels en beperkingen als over de noodzaak van het doorbreken ervan. 

Ze is minder bekend dan Sybrand Buma, er waren minder bezoekers dan toen hij er vorige week was, maar tot mijn plezier waren er wel een paar die er toen ook bij waren. ,,Je moet wel een slotwoord doen en de gast bedanken'', zei een van hen. Dat had hij vorige week gemist - het was al in de pauze gebeurd zonder dat iemand het had gezien. ,,Anders zakt het allemaal als een plumpudding in elkaar.''

Vandaar dat ik na de film - Control van Anton Corbijn, over Joy Divisonzanger Ian Curtis - tijdens de aftiteling opstond. De ervaring leert immers dat de meeste bezoekers tijdens de titels al hun jas aantrekken en verdwijnen, helemaal als de zaallichten aangaan.

De microfoons waren er niet meer en achter de titels op het doek klonk luid Temptation van Joy Division. Zulke beperkingen, had ik net geleerd van Jack White, daar word je creatief van. Ik schreeuwde het bedankje uit volle borst over de muziek heen. De man van de plumpudding stak zijn duim op.

(De foto is van Kirsten van Santen)

Eet smakelijk! Tot ziens!

Sybrand Buma kreeg als kind, vertelde hij gisteravond tijdens Beeldspraak in Slieker, een 'negentiende-eeuwse' opvoeding.  

Beeldspraak is een experimentje van de Leeuwarder Courant en het filmhuis: gesprekken met mensen aan de hand van film- en tv-fragmenten, en tenslotte een complete film die ze de moeite waard vinden. 

Het ging over godsdienst, politiek, bureaucratie, de inhuldiging van zijn vader (in 1970) als burgemeester van Sneek, met een filmpje waar hijzelf als jongetje op te zien is. En over Trump; een mooi fragment uit 2016, waarin Michael Moore uitlegt waarom Trump de verkiezingen gaat winnen leidde tot een gesprek over onvrede, politiek en het 'verdrietige' nieuwe Nederlandse kabinet.

En dus ook over die negentiende-eeuwse opvoeding. Die hield ondermeer in dat je nooit eet smakelijk zegt aan het begin van een maaltijd. En ook nooit tot ziens bij een afscheid of een vertrek. 

Dat boeide me, want wat is er mis met 'eet smakelijk'? Toen ik maaltijden serveerde in De Zwaan moet ik het honderden keren gezegd hebben.  

Uitleggen waarom het was kon hij niet. Hij gokte dat het ermee te maken had dat iemand zelf wel uitmaakt of iets smaakt of niet, maar dat geldt eigenlijk ook voor 'goedemorgen', en dat zeiden ze bij de Buma's thuis wel weer. Nee, dat soort taal was meer een code, legde hij uit, waaraan mensen uit een bepaalde laag elkaar konden herkennen. 

Het eerste fragment kwam uit Lucky TV, waar hij zelf in geparodieerd werd. ,,Daar keken we in Den Haag elke ochtend voor de vergadering naar'', vertelde hij. ,,Kijken wie er nu weer in zijn hemd werd gezet.'' 

Het was een onderhoudend uurtje (van de beppe van Buma mocht je het woord 'leuk' ook niet gebruiken, en daar had ze groot gelijk in, want het betekent even weinig als 'interessant'), vonden ook de bezoekers die me daarna een appje stuurden. Er komen er nog twee van zulke avonden, met Eva van Netten en Wouter van Geffen.

Na afloop zei ik 'Tot ziens' tegen Buma. Hij is eraan gewend, hij knipperde niet eens met de ogen. Het is tenslotte alweer de eenentwintigste eeuw. 

(De foto is van Jan-Theo IJnsen)

Pruimtabak en minachting

In de western Horizon, An American Saga Part 1 

(eigenlijk een mini-serie in de bioscoop, zo vol verhalen zit-ie) 

(wel lekker ouderwets, alles komt erin voor, indianen, huifkarren, de cavalerie, hoeren, een vrolijke dansavond met viool, chinezen die aan het spoor werken, kijk maar naar de foto) 

(ik kijk nu al uit naar deel 2) 

in Horizon dus komt een man voor die nu en dan spuugt, liefst pal voor de voeten van iemand die hij niet hoog heeft zitten. We zien het een paar keer gebeuren.

Vermoedelijk kauwt hij op pruimtabak, maar de kleur van de fluim kun je zo snel niet zien. Bovendien ben je afgeleid door hoe belabberd hij spuugt, niet met het krachtige boogje zoals je dat voetballers soms ziet doen. Een keer lijkt het erop dat er een beetje in zijn baard blijft hangen.

In de Zwaan verkochten we een tijdje pruimtabak, van het merk Drachtster Kei. Vaste klant Dirk de Boer kocht dat. Omdat hij de enige afnemer was, sloeg mijn vader het niet meer in toen de voorraad op was. 

Voortaan redde Dirk de Boer zich door een Agio-sigaar - die verkochten we los - doormidden te breken, de helft ervan in zijn mond te steken en de andere helft in zijn jaszak.

Maar: hem heb ik nooit zien spugen. We hadden ook geen kwispedoor in het café, zo'n vaas voor pruimtabakkauwers. Je ziet ze in westerns wel eens in saloons staan. Niet in Horizon, overigens. 

Als ik me goed herinner had Dirk altijd een boerenzakdoek bij zich en veegde er nu en dan mee langs zijn mond. Misschien dat hij het daarin deed. 

Als hij een paar borrels had gehad, drupte het een beetje uit zijn mondhoeken. Dan zeiden we: ,,Dirk, het wordt je tijd, je moet naar huis.'' Vaak probeerde hij er dan nog een te bestellen, maar we waren genadeloos. Getergd riep hij: ,,Ik kom hier nooit weer!'' De volgende dag zat hij op dezelfde plek aan de bar.

Dirk had een paar vaste anekdotes, enkele daarvan over boeren, een mensensoort waar hij niet van hield. Hij had vroeger als knecht bij een boer gewerkt die hem slecht had behandeld. Op een nacht werd Dirk wakker en hij zag dat er vlammen uit het dak van de schuur kwamen. Net goed, dacht hij, en draaide zich nog eens om. De volgende dag was de schuur volkomen platgebrand. Dirk had er zoveel jaren later bij het vertellen nog plezier om. 

Dat was vergelijkbaar met spugen voor de voeten van iemand die je niet hoog hebt zitten.

De Friese sleutel

In de serie Het Vuur van de Friezen, prettig wegkijkende maar ook rommelige televisie van Omroep Max, vertelt Huub Stapel op een boot naar Engeland dat veel Friese en Engelse woorden overeenkomen. Bread en brea, cheese en tsiis. 

Hij verontschuldigt zich als Limburger voor zijn uitspraak. Maar toch, zoveel Fries hebben we hem niet meer horen spreken sinds hij een politie-inspecteur speelde in De Dream van Pieter Verhoeff.

De deur naar zijn hut doet hij open met een elektronische sleutel: nog zo'n woord. Key in het Engels, kaai in het Fries.

Nu wankelt het woord kaai al jaren op het randje van de vergetelheid. Mijn pake wond zich er al over op als hij weer eens iemand in het Fries sleutel hoorde zeggen. 

Vorige week hoorde ik een verhaal over Bertus Jans Postma, de begin vorig jaar overleden bewaker van het zuivere Fries. Ik had een band met Postma, hij schreef me steevast als ik in een column weer eens de Nederlandse versie van een plaatsnaam had gebruikt (Dronrijp) in plaats van de Friese (Dronryp).

,,In oare sûnde fan jo, Dokkumer Ee, heucht my as de dei fan earjuster'', schreef hij een keer. Ik leerde het ook nooit, ik had Dokkumer Ie moeten schrijven! Gelukkig kreeg ik ook wel eens waarderende mail van hem.

Die Bertus Jans Postma woonde tot op hoge leeftijd nog thuis in Bitgummole (Beetgumermolen zeggen de Hollanders). Op een dag, zo werd me vorige week verteld, was hij van de trap gevallen en lag onmachtig in de hal, uit zichzelf kon hij niet overeind komen. Een ellendige boel.

Gelukkig wist hij de aandacht te trekken van de postbode, die hem door de brievenbus toesprak. ,,Is der ek in buorman dy't in sleutel hat?'', vroeg die behulpzaam. ,,Dan kin ik iependwaen.''

,,Dat hjit net sleutel, dat hjit kaai'', corrigeerde Postma. ,,Kaai!''

(Als hij nog zou hebben geleefd, wat zou Bertus Jans Postma dan van Het vuur van de Friezen gevonden hebben? Daar had hij zeker naar gekeken en dan was hij gestruikeld over bread/brea - want brea is roggebrood, gewoon brood heet in het Fries bôle. Overal loert de sûnde.)

KDK 12 calling KDK 1

Om de stem van Shelley Duvall als Wendy Torrance in The Shining te kunnen horen, hoef ik alleen maar aan scènes te denken. En niet per se de meest opvallende, maar bijvoorbeeld die waar ze vanuit het afgelegen, ingesneeuwde Overlook Hotel de sheriff verderop oproept.

 ,,This is KDK 12 calling KDK 1'', zegt ze. Klein beetje schor, beetje meisjesachtig, alsof ze er niet helemaal zeker van is dat dit apparaat wel werkt. Met apparaten en instrumenten heeft Wendy de hele tijd ruzie immers, of dat nu het slotje van de koelcel is, het doucheraampje dat ze net ver genoeg open krijgt, zelfs het grote mes dat ze defensief vasthoudt.

En toch is ze sterker dan je verwacht, dat erkent zelfs de ober Delbert Grady die in het hotel rondspookt. Het is makkelijk haar te onderschatten. Dat deed ook Stephen King, die The Shining schreef. Die vond haar helemaal misplaatst in de rol van de echtgenote van een bezeten man. 

Ik niet - ik kan me de film niet anders voorstellen dan met haar. Helemaal als je weet wat een spanningen er achter de schermen zijn geweest tussen haar en Stanley Kubrick, ook een bezeten man. 

Net als Wendy Torrance moet je Shelley Duvall (ze overleed donderdag, 75 jaar) niet onderschatten. Ook al is ze zomaar als actrice in de film terechtgekomen, kwam het haar blijkbaar allemaal aanwaaien en ziet ze er niet als een filmster uit. 

Want ze heeft een paar heel sterke rollen gespeeld. Niet alleen in The Shining, maar ook in films van haar ontdekker Robert Altman, als Nashville en Thieves like us. Hopelijk wordt nu weer ergens Altmans 3 Women vertoond. Jaren geleden draaide die op het Noordelijk Film Festival draaide met twee aktes omgedraaid, waar de film nog raadselachtiger van werd. Hoog tijd om dat goed te maken.

Hobbels met Herman

De man achter het loket gaf ons kaartje terug.

,,Kijk maar eens even goed naar de datum'', zei hij belerend.

We stonden met een huurbusje op de pier van Holwert. Achter het stuur Jan Dijkstra, wethouder van de gemeente Waadhoeke. Hij reed, want hij is in het verleden wel een jaar of twintig vrachtwagenchauffeur geweest.

In de laadruimte lagen 11 schilderijen van Herman Buijtenhuijs, die voor hij naar zijn droomland Ierland verhuisde in aan de Westerlaan in Hollum heeft gewoond. En daarvoor in Minnertsga, maar toen kwam hij ook al veel op Ameland. 

Uit die tijd komen deze elf schilderijen ook, die in de gekoelde kelder lagen van de gemeente Waadhoeke, tussen dik 200 andere schilderijen die de gemeente heeft geërfd van de gemeenten waaruit Waadhoeke is samengesteld. 

Omdat de gemeente wil opruimen ('ontzamelen' heet dat in cultuurkringen) en Margaret, die zich daarmee bezig houdt, zich herinnerde dat ik Herman heb gekend, en omdat elk landschappen op Ameland zijn gemaakt, vroeg ze of ik er niet een goede bestemming voor wist. 

Zodoende hebben we een tijdje geleden in de gekoelde kelder van het gemeentehuis in Franeker alle schilderijen van Waadhoeke door de vingers gehad, er stickers opgeplakt en ze een beetje systematischer teruggezet in de kasten. De Amelander landschappen van Herman visten we eruit voor de Stichting Amelander Musea; grote doeken zijn het, maar zwaar zijn ze niet. 

Nu stonden we in dit busje op de pier, klaar voor de plechtige overdracht. Maar: ons kaartje bleek voor 3 juli geboekt te zijn. En vandaag was het 10 juli. Vandaag stonden bij Museum Swartwoude in Buren stonden intussen de directeur en personeelsleden van de Stichting Amelander Musea en Amelander wethouder Piet IJnsen op ons en deze kunstschatten te wachten

,,Klopt niet he?'', zei de man achter het loket. 

,,Jo kinne dat wis wol regele'', zei Dijkstra (hij is van de FNP en spreekt bij voorkeur Fries), met al het gezag dat een wethouder van nature heeft. De man keek hem eens aan, begon op zijn toetsenbord te tikken terwijl hij fronsend zijn beeldscherm in de gaten hield.

Het was niet de eerste hobbel vandaag. Niemand op het gemeentehuis wist vanmorgen iets van een gehuurd busje, dat er om 10 uur zou zijn. Nergens waren sleutels, er stond geen busje op het parkeerterrein en degene die het geregeld had was vrij. De verhuurder gebeld: die was het ontschoten. Hij kwam het busje dadelijk brengen.

Herman moest eens weten hoe we met zijn werk in de weer zijn geweest - had hij zeker vermakelijk gevonden. 

,,U hebt geluk'', zei de man achter het loket. ,,U kunt zometeen met de boot mee. En vanavond weer mee terug. En het kost u niks extra allemaal. Dat heb je bij andere bedrijven niet, bij de KLM hoef je op zoiets niet te rekenen. Wij doen dat wel. Maar dat duurt niet lang meer.''

Dat laatste klonk waarschuwend, zo van: volgende keer beter opletten, want dan ben ik niet meer zo genadig. We knikten, bedankten de man en reden de boot op.

,,Wat hy sei klopte net'', zei wethouder Dijkstra toen we op de boot zaten. Hij had het zelf bij de KLM wel eens meegemaakt, dat hij kosteloos werd overgeboekt op een andere vlucht naar de Verenigde Staten.

Ik was blij dat hij er niet over in discussie was gegaan met de man achter het loket. Zoiets win je nooit.

(De staatsiefoto, die ik heb nabewerkt want eigenlijk zijn het er twee aan elkaar geplakt, is van Margaret Beckers. Beide wethouders staan erop, tussen hen in William Beijaard van de Amelander Musea. Mathilda loopt net weg met twee mandjes Amelander producten. Op de achtergrond hou ik een van Hermans schilderijen omhoog, die benen zijn dus van mij)

De schriftjes van Wim Hazeu

,,Hij lijkt goed'', oordeelde Wim Hazeu, nadat hij het doek voor de plaquette van Slauerhoff op Vlieland had weggetrokken. ,,Veel beter dan die in Leeuwarden, want die lijkt helemaal niet.'' Ben van der Geest, de maker van zowel het beeld in Leeuwarden als deze op Vlieland, stond ernaast.

Ik weet nog dat ik de zondag van die onthulling, in 1998, veel te vroeg op Vlieland was. Hazeu, de biograaf van Slauerhoff, was ook te vroeg, dus hebben we wat op en neer gelopen over de Waddendijk. Heel genoeglijk. 

Niet zo heel lang erna kwam van Hazeu een biografie van Escher uit, die ik in de krant ,,de haastklus van een routinier'' noemde. De schrijver reageerde in - als ik me goed herinner - de VARA-gids, waarin hij aankondigde dat hij mij een mep zou verkopen als hij me tegenkwam.

Dat heeft hij nooit gedaan. Hij begon er niet eens over toen ik twintig jaar later bij hem in Baarn was, om te praten over de Slauerhoff-biografie die hij nog eens onder handen had genomen, en meer zaken. Tussen alle dingen in zijn volle werkkamer ontdekte ik ook een beeldje van Kuifje, die rennend zijn jas aantrekt - zoiets neemt je meteen voor iemand in.

Hazeu vertelde me over zijn schrijfmethode. Voordat hij met een biografie begint gaat hij naar Parijs, en koopt schriftjes bij boekhandel Gibert Jeune. Schriftjes met een rood kaft en een ringbandje, het moeten precies die zijn anders gaat het niet.  ,,Het is bijgeloof'', zei hij er zelf bij. 

In die schriftjes zet hij dan op elke pagina een jaartal uit het leven van de persoon van wie hij een levensbeschrijving gaat maken. Op die pagina noteert hij wat hij allemaal weet over dat jaar, of wat hij erover heeft. Voor Vestdijk was een forse stapel schriftjes nodig geweest, Slauerhoff, die maar kort leefde, kon met minder toe. 

Wim Hazeu is op 2 juli overleden. Ik hoop dat zijn schriftjes bewaard worden. 

De kappende apen van IJlst (een bijdrage van pake)

Mijn pake was in en na de oorlog veel bij zijn zwager en schoonzus in IJlst op de boerderij, want hij was in die tijd directeur van de HBS in Sneek. Hij woonde eigenlijk in Leeuwarden, aan de Schrans, en fietste voortdurend heen en weer.

Dat weet ik uit zijn dagboeken, waar ik een doos vol van heb en die ik door zit te nemen.

Op 12 januari 1945, dus tijdens de strenge hongerwinter, schreef hij het onderstaande. In het Fries, maar ik heb het vertaald en een beetje bewerkt. Een stuk van pake op mijn weblog, wie had dat gedacht.

[In IJlst] stond alles in het teken van crisis, vanwege de mooie lindebomen namelijk. Gedreven door de nood zaagden de inwoners van alles af of ze stalen stukken boom van elkaar. Daar hebben sommige IJlsters geen problemen mee. Twee zitten er al in de bak omdat ze elk 's nachts een boom van het kerkhof hebben omgezaagd.

Dinsdag waren alle lindebomen van een nummer voorzien - een veeg teken: het vonnis was uitgesproken - en de dag erop zouden de wijzen van de raad van de stad bij elkaar komen om te bepalen wie, voor de somma van 15 gulden, een dikke boom, sinds jaren het sieraad van deze stad, om mag kappen.

Het was een verschrikking en ook in IJlst gingen stemmen op van mensen die zich tegen deze doem wilde verzetten en de bomen wilden sparen. Er was niks tegen te doen. Donderdagochtend 20 januari (nadat woensdag na inspectie van de brandvoorraden van de mensen bomen waren toegewezen) toen ik om half negen weer naar Sneek fietste, was IJlst in rep en roer. 

Langs de hele stadsgracht zaten mannen en opgeschoten jongens in de takken. Niet  om zoals in de jonge jaren van Jan Alderts de lui die ze niet mochten en vooral de politie vanaf hun schuilplek tussen de takken op het hoofd te pissen, maar om, gewapend met grote en kleine zagen, een verwoede aanval op de vroeger zo zorgzaam gesnoeide lindeboomkruinen te doen. Het deed me denken aan de bomen in de Zoo van Frankfort aan de Main, die altijd propvol apen zaten. 

De eerste slachtoffers lagen al tegen de grond. Alle IJlsters lijken door een razernij bevangen, de vrouwen en kinderen staan naar het ruige gedoe van de mannen te kijken. Alles moet omver, en zo gauw als het maar kan, het ging met als met iemand die ziet dat er een paar ramen van een huis kapot zijn: dan moeten ze er allemaal aan! Verwoed werd er gekapt en gezaagd - wat een strijd op de grijze winterochtend...

Toen ik 's avonds weer naar IJlst fietste lag de helft van de bomen al om. Wat een ruïne. Het enige voordeel is dat sommige aardige geveltjes nu duidelijker tegen de grijze lucht en de sneeuwbedekte grond laten uitkomen hoe mooi ze zijn, net als dat van Messingklopper.

Vrijdag, vandaag, staan er nog maar een paar bomen, maar die zijn ook al beschadigd omdat de toppen al verdwenen zijn. Hoe sneller deze nu ook verdwijnen, hoe beter. Als er nu maar mooie nieuwe bomen voor in de plaats komen kan het meevallen. Sommigen wilden ook meteen maar de hele gracht dempen! Gelukkig is er geen terp in de buurt te vinden om modder vandaan te halen. We hoeven maar naar Workum te kijken om te zien wat je dan voor wanstaltigs krijgt. 

Echt Hema

Voor een man of veertig (dat wil zeggen: drie mannen, de rest vrouwen) die voor de Hema in Leeuwarden aan de Nieuwestad en in Bilgaard werkten mocht ik een pubquiz doen, in het Oranje Bierhuis. De voorbespreking met Cobi en Paula maakte duidelijk: het moest een beetje over de Hema gaan,  liefst ook wat over Leeuwarden en Friesland en daarnaast ook over van alles - zoals het hoort in een pubquiz. 

Het was ook voor mij leerzaam. Je komt er bijvoorbeeld achter hoe veel mensen de Oldehove te hoog schatten. Die is 39 meter (48 als je die enorme vlaggenmast meerekent), bijna alle antwoorden zaten daarboven.

De Hema op de Nieuwestad is op 14 juli 1954 geopend door burgemeester Van der Meulen. 

Alles zat toen nog op de begane grond, las ik in de advertentie die op 13 juli 1954 in de Leeuwarder Courant heeft gestaan. Het was een eenrichtingsstraat: ingang aan de Nieuwestad, uitgang aan het Ruiterskwartier. En: De chef en de verkoopsters kunnen u vanzelfsprekend in vloeiend Fries te woord staan; het stond er nadrukkelijk bij.

Wat die letters HEMA betekenen, dat wist iedereen wel.

Maar dan: Hoeveel Hema's zijn er in Friesland?

En: Waar staat de grootste Hema, in vloeroppervlak?

En: Waarom twitterde Geert Wilders in 2014 dat hij niet meer bij de HEMA zou shoppen? (,,Net of die man zelf gaat winkelen'', riep een van de bezoeksters. Waarschijnlijk had ze gelijk, al weet je het maar nooit.)

En tussendoor waren er ook vragen over hun eigen koopwaar, als:

Hoeveel kost een HEMA-tompouce (had iedereen goed, natuurlijk)

Hoeveel kost een warme halve HEMA-worst 

,,Die verkopen wij niet'', protesteerde de man van de Hema in Bilgaard. ,,Hoe moeten wij dat dan weten.'' Ik verkoop ze ook niet, zei ik terug, maar ik weet het toch. Hoe dan ook, daar zat nog wel eens iemand naast.

En als klap op de vuurpijl: Hoeveel kost de satisfyer pro 2 air pulse stimulator? 

Bij een van de teams zat iemand die dat tot twee cijfers achter de komma precies wist, ook al kun je die vibrator zo te zien alleen via de website van de Hema kopen.

(De antwoorden: De letters staan voor Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam; er zijn 22 Hema's in Friesland; de grootste Hema staat in Groningen en Geert Wilders reageerde op het bericht dat de Hema op zou houden met Zwarte Piet. Een tompouce is 0,95, een warme worst 3 euro en die vibrator is 44,99. En wie denkt: die foto bovenin, daar is iets raars mee: dat klopt. Het zijn er twee, naast elkaar gezet)

Opdat wij niets vergeten

De auto van Jaap moest voor een grote beurt naar Hans Peugeot. Altijd gezellig, naar Hans, dus ging ik mee.

Terwijl de auto onder handen genomen werd, gingen wij met een leenauto van Hans en met twee honden in de bossen bij herinneringscentrum Westerbork wandelen. 

Ik was er nog nooit geweest - ook de indrukwekkende radiotelescoop kende ik alleen van plaatjes. Die blijkt verrassend dicht bij het kamp te staan. Gekke combinatie: een venster op de kosmos pal naast het voorportaal van de concentratiekampen. 

Om de Melkweg dichterbij te brengen staan naast het wandelpad erheen informatieborden, elk over een van de planeten. Pluto is er ook bij, die 76 jaar als echte planeet meedraaide, maar in 2006 op een congres in Praag is gedegradeerd tot 'dwergplaneet'. Het bord is aangepast maar mocht blijven, waarmee Pluto de enige dwergplaneet is - er zijn er veel meer, meldt het bord - die er eentje heeft. 

Terug op de parkeerplaats was het een karwei om hond Snoopy - die is van Hans - terug achterin de leenauto te krijgen. Die had daar geen zin in. Het lukte me toch. Direct daarop was ik de autosleutel kwijt, terwijl ik er net de achterdeur mee had geopend. Hij was niet op de auto, niet eronder, niet bij de hond achterin, niet in mijn zak.

,,Haal je zakken leeg'', commandeerde Jaap, die alles wat ik meedroeg in ontvangst nam. ,,Zit er niks in de voering van je jas?''

Het is wonderlijk, als je iets kwijt bent dat je net nog in je hand had. Mensen uit de auto ernaast gingen zich er ook mee bemoeien. Weer die zakken, weer op, onder en in de auto. De hond was er al lang weer uit en ik begon aan mezelf te twijfelen. Zou dit het begin zijn? Ik was toch niet gek?

Natuurlijk vonden we hem uiteindelijk. De sleutel was blijkbaar uit mijn hand geslingerd toen ik met Snoopy bezig was en voorin de laadruimte tussen het gereedschap geland.

Opluchting! Tijd voor een gehaktbal bij Hofsteenge in Grolloo.

Na de lunch stelde Jaap vast: ,,Ik ben mijn pet kwijt.'' Een mooie stoffen pet was het, hij had hem tijdens de wandeling gedragen.

Terug naar het restaurant, waar de pet niet lag. Terug naar de parkeerplaats, waar hij ook niet was. En toen, met beide honden, het pad teruggelopen. Er zat niks anders op. Weer langs de planeten en dwergplaneet, nu in omgekeerde volgorde, richting de zon. 

Onderweg had iemand de pet gevonden en hen opvallend in een denneboompje gehangen. Het was vlakbij Pluto, de dwergplaneet.

Herinneringscentrum, inderdaad.

Iedereen zijn Donald Sutherland

Uit de New York Times, over Donald Sutherland: 

He often recalled that while growing up in eastern Canada, he once asked his mother if he was good-looking, only to be told, “No, but your face has a lot of character.” He recounted how he was once rejected for a film role by a producer who said: “This part calls for a guy-next-door type. You don’t look like you’ve lived next door to anyone.”

,,Wat was ook weer die film waarin Donald Sutherland een Duitse spion was die iemand een mes in zijn buik stak'', mailde Jan.

Ik wist het niet, maar hij had het even later al gevonden: Eye of the needle.

Zo heeft iedereen zijn eigen Donald Sutherland-ding, die vandaag allemaal bovenkomen omdat hij gisteren is overleden. 

Ik kan me herinneren dat Peter de Feyter verzot was op Kelly's heroes, met hippie-soldaat Oddball: ,,Why don't you knock it off with them negative waves.''

En iedereen die Novecento heeft gezien zal zich de scène met de kat herinneren. Of de vrijscène uit Don't look now. Of die passieve, vriendelijke vader uit Ordinary people. En de volgens mij ondergewaardeerde Casanova van Fellini, die ik lang geleden met Waling heb gezien, waarvan me die reusachtige kroonluchters zijn bijgebleven en de sprookjesachtig mooie muziek.