In Groningen draaide de film al eerder en in Amsterdam nog veel eerder, maar precies veertig jaar geleden was ‘A Clockwork Orange’ voor het eerst in Leeuwarden te zien. Zelf zag ik hem pas op 22 april 1976 en ik was er diep van onder de indruk. De dagen erna fietste ik na school langs de bioscoop om de foto’s in de vitrine nog eens te bekijken.
De discussie was de film in 1972 vooruitgesneld. Al in februari had hoofdredacteur Jacob Noordmans de lezers van de Leeuwarder Courant gewaarschuwd voor wat hij De Nieuwe Agressie noemde. Die zag hij overal, in de Nederlandse volkswoede over de vrijlating van de Drie van Breda, in Duits terrorisme, in de Noordierse burgeroorlog.
,,Als de tv en de nieuwe films, zoals die ook in ons land worden vertoond, een spiegel en voorafspiegeling zijn van wat er in de samenleving leeft, dan konden we wel eens gewelddadige tijden tegemoet gaan. Vooral nieuwe films uit Amerika, waar men het meeste lijdt onder geweld, tonen orgieën van geweld. In de VS, zo is berekend, heeft een kind van veertien jaar al 19.000 tv-doden gezien.''
,,Bij het geweld op de nieuwe films is dat op de tv echter nog maar kinderspel. Er is een hele reeks met steeds bruter geweld: Diamonds are Forever, The Devils, Macbeth, Straw Dogs, Dirty Harry, A Clockwork Orange en The French Connection.''
,,Het publiek schijnt dit soort films te willen. Ouders laten hun kinderen er rustig heen gaan. De taboes op het gebied van geweld zijn in de christelijke beschaving nu eenmaal minder sterk ontwikkeld dan die op sexueel terrein.''
,,Toch zitten er totalitaire en fascistische onderonen in dit geweld: minachting voor het leven en verheerlijking van brute kracht. De sterkste wint - wie wint heeft gelijk - de sterkste heeft dus gelijk: een heilloze gedachtengang.''Die Noordmans! Of hij gelijk heeft gekregen weet ik niet, maar wat een fantastische rij inmiddels klassieke films somt hij op! De sterksten hebben inderdaad gewonnen.
(Voor wie zich er nog steeds over verbaast: deze was ook in het voren geschreven)
