Durchhalten und weiterarbeiten

Als je de StaBi in Berlijn binnenloopt, de StaatsBibliothek zu Berlin, en de imposante trap naar allerlei wijsheid rechts passeert, kom je bij een sjieke tentoonstelling van hoogtepunten uit de bibliotheek, in een paar verduisterde ruimtes achter elkaar. Het handjevol mensen dat hier is loopt zwijgend, of hooguit fluisterend rond.

Al in 1661 begon de toenmalige keurvorst met verzamelen, dat was de basis voor deze bibliotheek, dus ze hebben van alles. Hier liggen in vitrines tere Japanse prenten, een vroege druk van Kinder- und Hausmärchen van de gebroeders Grimm, afbeeldingen van plantjes uit Zuid-Amerika op basis van de enorme verzameling spullen die Von Humboldt meebracht, propagandamateriaal uit beide wereldoorlogen, bladen uit de Johannespassie van Bach, een afgietsel van de handen en het hoofd van dirigent Hans von Bülow, zelfs het dirigeerstokje van Claudio Abbado hangt er, dat volgens het bijschrift van ivoor en kurk is.

In een vitrine ligt Vorlesungen über Thermodynamik uit 1897 van Max Planck, ver voordat hij als grondlegger van de quantumechanica, Nobelprijswinnaar bekend zou worden, en als naamgever van indrukwekkende wetenschappelijke instituten. 

Planck was al een oude, maar dus beroemde, man toen de nazis aan de macht kwamen. Een nazi was hij niet, maar hij nam ook niet, zoals veel Joodse collega's, de benen. Durchhalten und weiterarbeiten was zijn motto. 

Anders was het met zijn zoon Erwin, die zich bij het verzet binnen Duitsland had aangesloten en betrokken was bij de mislukte aanslag op Hitler in 1944. Erwin Planck werd gearresteerd.

Zijn vader, inmiddels ver in de tachtig, schreef brieven aan Hitler en Himmler en gooide alles in de strijd om de doodstraf voor zijn zoon in elk geval omgezet te krijgen in een gevangenisstraf. Het hielp niet: Erwin Planck werd opgehangen. 

Het briefje waarin een adjudant namens Himmler laat weten dat genade er niet in zit ligt hier ook, naast een gedicht dat Dietrich Bonhoeffer in de gevangenis scheef.