Een dollen feestroes

In 1936 zat er een speciaal Sint-Nicolaasnummer bij de Leeuwarder Courant, met daarin aandacht voor het feest op Ameland. Zo'n soort verhaal staat om de paar jaar in de krant, over dat eigenaardige en geheimzinnige feest op de eilanden.

De reacties daarop zijn altijd wat dubbel, heb ik gemerkt. Begin jaren negentig schreef collega Douwe zo'n verhaal, wat verschillende Hollumers maar zo-zo vonden, omdat ze bang zijn dat Sunneklaas een soort publiekstrekker wordt. Maar van de krant waar het in stond werden er in Hollum extra veel verkocht en een publiekstrekker is het niet geworden.

Het verhaal uit de jaren dertig was een voorbeschouwing, volgens mij geschreven door iemand die niet verder dan Nes is geweest.

Ook toen waren de avonden op donderdag en vrijdag:

Ofschoon de officieele datums 4 en 5 December zijn, wordt het dit jaar op 3 en 4 December gehouden, omdat 5 December op een Zaterdag valt. Aangezien er tot diep in den nacht gedanst wordt, zou men dan des Zondags nog in een dollen feestroes zijn.

Dan volgt een lange beschrijving van Kleine en Groote, allebei dagen met ,,pret en jool'' volgens de schrijver, waarbij Groote ernstiger is. De avonden beginnen natuurlijk met het baanvegen.

Wie nu nog op straat zou zijn wordt door de baanvegers naar huis gebracht. Wie niet goedschiks wil, moet maar kwaadschiks. Uitsluitend mannen boven achttien jaar mogen baanveger zijn.

In die tijd werd wie tijdens het baanvegen toch op straat liep ,,tot aan den middel in een mestvaalt gezet'', aldus deze schrijver. Een sterk verhaal dat mij ook wel eens is verteld, maar nooit uit de eerste hand van iemand die het is overkomen.

Dit geldt voor alle vrouwen en meisjes en voor jongens, die den leeftijd van 18 jaar nog niet bereikten. De politie heeft nu niets meer te zeggen. Nu gelden alleen de oeroude wetten van het St. Nicolaasfeest.

Die wetten gelden voor iedereen, ,,de burgemeester, de dominee, de pastoor en de dokter incluis.'' En dan komt het echte werk. Al zaten daar in 1936 vreemde bezigheden bij. Een glas wijn? Een harmonica? Sinterklaasliedjes? Mannen die met elkaar dansen? Dit is Nes, geen twijfel mogelijk.

Spoedig komen ze binnen in groepjes van drie en vier, luid brullend en blazend op hun hoorns, in voorovergebogen houding. Ze hebben zich in vreemd uitziende gewaden gestoken. Allen zijn gemaskerd.

De aanwezigen beginnen het ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ te zingen. De meisjes moeten over den stok heen stappen, die de Sunderklazen bij zich hebben. De stok wordt met een harde slag op den grond geslagen, terwijl woest door den hoorn wordt gebruld. Daarna wordt een glas wijn geschonken. De harmonica begint weer te spelen. De Sunderklazen dansen met de meisjes of met elkaar.

Veelzeggend lijkt achteraf de opmerking over rasechte Amelanders. Rasechtheid zou in de komende jaren tenslotte een belangrijk thema worden.

De groote kunst van het ‘Sunderklaasspelen’ is, dat men den gehelen avond niet wordt herkend. Een typisch verschijnsel is dat alleen de rasechte Amelanders dit maar vol kunnen houden. Vastelanders, die hier al langer dan 10 of 15 jaar wonen, zijn bijna onmiddellijk te herkennen. Er wordt dan al gauw gefluisterd: ,,Dat is geen echte Amelander.’’ Sommige oude vrouwen zijn bijzonder scherp in het herkennen.

Fûgelhelling

Jelle was jarig en hij hield een feestje. Hij belde op of ik ook wilde komen en met hem en een paar klasgenootjes meeging naar de Fûgelhelling, een vogelasiel in Ureterp.



Het ligt pal langs de snelweg, maar daar trekken de opgevangen vogels zich weinig van aan. Het is er leerzaam en je kunt er rennen, wat het tot een goede plek maakt om op zaterdagmiddag te bezoeken als je een jaar of tien bent.



,,Eigenlijk zijn er meer vogels in het voorjaar'', zei Pieter, die ons geduldig rondleidde en onder wiens leiding de tienjarigen braakballen van uilen uit elkaar gingen prutsen, om te zien of er muizenschedeltjes inzaten. Vogels of niet, een tot de verbeelding sprekend briefje op een van de deuren (,,dat is voor de vrijwilligers, anders lopen ze zo naar binnen'') deed het minstens zo goed.



Daar gaan we. Een zwaan.



Een egel die speciaal voor ons vermaak uit een warme berg krantensnippers en zijn winterslaap werd gehaald. Geen vogel, maar op deze opvang nemen ze het niet zo nauw.



Een andere, nogal opdringerige zwaan...



...die er aardigheid aan had me in mijn broek en been te bijten. Het voelt als een wasknijper.



Een soort Vaucansoneend, maar dan een echte die voortdurend kwaakte. ,,Deze soort noemen we 'kwakers'', vertelde Pieter. Zo moeilijk zit de natuur niet in elkaar.



Een enorme uil. Het soort ben ik vergeten maar deze komt hier eigenlijk pas voor sinds de Harry-Potterfilms zo'n hit zijn.



Een bietsende gans, die verwachtingsvol met zijn snavel tegen het raam tikte zodra hij binnen mensen zag bewegen.



En kijk: zelfs de natuurlijke vijand van de meeste vogels zat hier, met twee broertjes of zusjes in een doos. Dit was natuurlijk het gevaarlijkste dier van allemaal, op onszelf na dan, maar de tienjarigen liepen er steeds weer heen.

,,Ik wil hem wel hebben maar we hebben thuis al twee poezen'', verzuchtte een van hen.

Lekker ite

Soms vliegen de gebraden duiven je echt in de mond, zoals vanavond toen ik pardoes werd uitgenodigd voor de laatste aflevering van 'Lekker Ite Mei Reitse' die werd opgenomen onder leiding van Jacco de Boer (voor, rechts). Want die gaat ander werk doen. Een mooie gelegenheid voor een soort bruiloftsfoto.

De maker kreeg allemaal cadeaus, en tenslotte wilde TV-kok Reitse (voor, links) er ook nog wel iets over zeggen: ,,Voor de pers: Jacco is dood, leve Jacco!''

Op de foto naast deze vijf ook Marilyn Monroe (boven links) en Sophia Loren (boven rechts). Er hingen daar nog meer filmsterren aan de muur.

Lens geslagen

Wat er op de veerboot van Ameland naar Holwerd is gebeurd weet ik niet. Maar mijn zoomlens wilde na de reis ineens niet meer goed zoomen (zoemen?); je kon de ring maar kwalijk draaien. De ene keer wat verder dan de andere.

,,Dat hebben wij ook wel'', zei Wietze, onze fotograaf vanmorgen. ,,Moet je mee naar de reparateur.''

Bij zulke tips voel ik nattigheid. Want gerepareerde dingen, daar blijft altijd iets aan mankeren.

,,Oei'', zei de reparateur. ,,De lens is ook krom. Hij heeft een klap gehad.''

En inderdaad, de lens had iets Oldehove-achtigs.

,,Je kunt hem laten repareren'', zei hij. ,,Dat kost ongeveer €150. Daar heb je ook een nieuwe van 18-55 voor.''

,,Maar dit is 18-70'', wierp ik tegen, een bereik dat ik wel makkelijk vindt.

,,We hebben wel een 18-105. Is ook mooi voor portretfoto's'', zei de man. ,,€298.''

En dan is het nog maar maandag. Nu ja, binnenkort op deze site de prachtigste portretfotos.

(Op de foto staat de oude lens op de toonbank bij de reparateur, MGM aan de Voorstreek. Daar blijft hij ook, ze slopen daar lenzen voor cursussen, heb ik begrepen.)

De hond uitlaten

Irene vertelde dat het op Vlieland gewoonte is de hond uit te laten door met de auto het strand op te rijden, portier open, hond eruit.

,,Doen ze dat ook zo op Ameland?'', wilde ze weten.

,,Nee'', zei ik. ,,Hooguit rijden ze tot de strandovergang, maar daarna gaan ze met de hond lopen.'' Amelanders zijn veel actiever dan die luie Vlielanders, wilde ik maar zeggen.

Toen zag ik dit, zaterdagmiddag bij Buren. Hier reed iemand het strand op en liet er twee honden uit de auto. Dat beschreef ik ook op deze plek in dit weblog.



Maar gelukkig: Richard die hier op de foto staat (ik had hem niet herkend, al was hij jaren geleden mee naar de Love Parade in Berlijn) belde me zojuist op. Het zit anders.

Hij was het strand opgereden om zijn vriendin en haar moeder tegemoet te gaan, die er te paard aankwamen.

Dat klopt, die paarden had ik toevallig ook op de foto gezet. Dus noem ik man en paard en hond. Want er is hier dus niks Vlielanderigs aan de hand. Richard daagde me zelfs uit een keer mee te gaan om de honden uit te laten. Zo te horen is dat geen gering karwei.

Bord

Dit bord staat bij de overgang waar de paardenreddingboot het strand oprijdt. Het is zo gestileerd dat je er een strand en een zee bij nodig hebt om te snappen wat het moet voorstellen. En dan nog is het niet simpel. Het betekent: leg nooit een bal onder een tsunami. Of: Kokarde op muts verplicht. Of: u wordt hier in de gaten gehouden door het boze oog.

Hollumer hoed

Zes maanden geleden kocht ik een trilby - dat is een hoedje - in New York.

Ergens is het dragen van een hoed een beetje aanstellerig en erbij vertellen dat je hem in New York heb gekocht helemaal.

Maar mooi is-ie wel en het zou fantastisch zijn als iedereen weer hoeden droeg vind ik. In ieder geval, ik kocht hem.

Gisteren werd het in K3 - dat is een cafe in Hollum, eigenlijk heet het De Griffel - om een uur of een heel erg druk. Terwijl ik aan de bar stond te kletsen zag ik ineens het hoedje van hoofd tot hoofd gaan.

Iedereen zette het even op, leek het wel. Nu eens verscheen de hoed aan de bar, dan weer dook hij helemaal achter in de zaal op. Een enkeling rook erin, wat een beetje raar is.

Toen ik om drie uur bedacht dat het wel weer mooi was geweest, ook qua bier, zag ik de hoed nergens meer. Niet op een hoofd, niet op de vloer, niet op een kapstok. Zes maanden na aankoop spoorloos ten onder gegaan in de estafette.

Het zou fantastisch zijn als iedereen een hoed droeg, zei ik al, maar dan bedoel ik: iedereen een andere hoed, niet allemaal die van mij.

Aan de andere kant: vanmorgen hing hij natuurlijk gewoon aan de kapstok in K3 en het idee dat zowat heel Hollum hem heeft opgehad maakt hem extra speciaal. Je zou er bijna in gaan ruiken.

(De foto is vanmiddag gemaakt door Ynse, die met Elly op Ameland was omdat mem morgen 78 wordt. We waren in het gemeentehuis, waar dat reusachtige schilderij hangt dat Jan Kruis maakte van de Oranjes. Jan Kruis is die man van de strip 'Jan Jans en de kinderen')

Wuthering Heights

Vanaf de bovenste verdieping van de Achmeatoren (de 26-ste, Amerikanen zouden zeggen, de 27-ste vloer) kun je mijn huis niet zien. Dat heeft iets geruststellends.



Het liep tegen windkracht 10, zeiden ze, maar in die toren, waar vroeger nog wel eens een gevelplaat afwoei, was er weinig van te merken. En omdat ik er toch was, maakte ik wat kiekjes door de regengegeselde panoramaramen. Hierboven het stadhuis.



Deze spreekt voor zich.



Een speelgoedhijskraan in de bouwput van het Zaailand.



De Schrans



Het Zuiderplein



Alleen beloven ze daar op die grote hoogte soms mooiere vergezichten dan ze waar kunnen maken.

Das macht auch nicht glücklich!

Mijn mobieltje is al zo oud, dat het moeilijke levensvragen in het Duits begint te stellen.

Bier, Wurst und Ascona

Al dacht een enkeling er anders over, de organisatoren van Cinema Ascona, vrijdagavond in het Filmhuis, waren wederom enorm met zichzelf en het programma ingenomen.




Er was een toptien - of eigenlijk een topzeventien - van mooie filmnazis, en het Filmhuis was fraai versierd met schilderijen, die vrijwilligers enthousiast voor ons naar binnen droegen. Daarbinnen was er fraaie marsmuziek, worst en bier. Laat dat sfeermaken maar aan Cinema Ascona over.



Het publiek genoot met volle teugen, daar leek het in elk geval op. De zorgvuldig uitgekozen filmfragmenten en onze Friese nazi-nchronisaties gingen er goed in. Hieronder staan ze alledrie.







Oh ja, A., Ascona-bezoekster van het eerste uur, vond dat het allemaal niet kon. Haar ouders uit Duitsland, vertelde ze de vorige dag, waren verontwaardigd geworden toen ze ervan hoorden en zeiden dat ze een ingezonden stuk naar de krant moest sturen. Dat zou heel mooi zijn...

Alles dubbel

Op het Ruiterskwartier heb je sinds een paar weken een Aziatisch ophaalrestaurant, dat Yummy Yummy heet. Het is pal naast Cafe Cafe.

Dat is mooi, die dubbele namen. De frituur naast Cafe Cafe zou eigenlijk Febo Febo moeten heten.

In Yummy Yummy hangen twee platte beeldschermen achter de vitrine en ervoor stonden twee politieagenten. Het klopte helemaal.

Ard en Keessie

Dit is schaatsheld Ard Schenk, die ik alleen van de televisie van vroeger ken, die gisteren verkleed als keuterboer Ares (Aris?) een komisch bedankje deed voor het stoeptegelgrote boek dat over hem geschreven is.

Mooi Noord-Hollands: ,,Ik ben der wel groos op''. Maar moesten ze die Ard Schenk (,,een luie hufter' en een ,,donderse kwajongen'') nou zo de hemel in tillen, vroeg de keuterboer zich af. ,,'t Had wel efkes minder gekund.''

Wat een grappige man en wat boeiend ook dat hij kennelijk zo bescheiden is dat hij alleen in vermomming kan bedanken voor zo'n monumentaal boek. Boer Aris las een briefje voor dat hij van Ard Schenk had gekregen, en dat was het eigenlijke dankwoord.



Wybren is een van de drie schrijvers van het boek, daarom was ik er met Jeroen bij, in een propvol dorpscafe met heel veel toeters aan het plafond. Annemarie wees me voortdurend aan welke oude sportheld er nu weer langsliep: Leen Pfrommer, Sjaak Swart, Henk Gemser. Doekle Terpstra, de baas van de KNSB, herkende ik gelukkig zelf.

Met hem had Wybren, die de aanbieding deed, nog een appeltje te schillen. Want Ard en Kees Verkerk (die werd ook in het zonnetje gezet, hij staat hierboven met Wybren op de foto) zijn overal gelauwerd en ge-eerd, maar erelid van de KNSB zijn ze dan weer niet.

Wybren (middenin de speech): ,,Dan heb ik nog wel een noot te kraken met de KNSB.''

Terpstra (ergens achterin het cafe): ,,Dan ga ik nu weg.'' (Gelach)

Wybren: ,,Ik dacht dat een vakbondsman nooit wegliep van de onderhandelingstafel.'' (Meer gelach)

Vervolgens somde Wybren op wat voor eerbetonen Ard en Keessie in het verleden al te beurt waren gevallen, een hele waslijst, en wreef in dat het hoog tijd wordt voor de KNSB om ook een duit in het zakje te doen.

Terpstra: ,,Ik ben er nog maar vier maanden.''

Later stond ik naast Terpstra en vroeg hoe het nu verder gaat met die erelidmaatschappen.

,,Dat komt wel goed'', zei hij.

,,Maar u bent er nog maar vier maanden hoor ik net'', zeurde ik. ,,Heeft u dan al de macht om zoiets voor elkaar te krijgen?''

,,Dat komt wel goed'', zei hij nog eens.

Vervolgens haalde hij zijn exemplaar van het boek op om het door de twee schaatsers te laten signeren.



(PS Wybren en Ard Schenk komen op 1 december naar De Bres in Leeuwarden. Als Schenk maar half zo onderhoudend is als in De Rijp wordt dat een fantastische avond)

See me, feel me

Toen George Orwell '1984' schreef, waarin Big Brother iedereen in de gaten hield, stelde hij dat voor als iets totalitairs en onderdrukkends. En nog steeds worden er steeds beklemmende filmthrillers gemaakt waarin mensen tot uit satellieten toe bespioneerd worden.

De werkelijkheid is anders. De meeste mensen vinden het eigenlijk wel interessant dat er van alles over henzelf en anderen te vinden is. Ze maken een weblog, een hyvesprofiel, LinkedIn. En als ze dat zelf niet doen, doet Google dat wel voor hen.

Vandaag is iedereen blij omdat een groot deel van Friesland op Google Street View is gezet. Op de krant kreeg ik zelfs een verontwaardigd mailtje van iemand op Schiermonnikoog, dat de eilanden weer eens zijn overgeslagen. En ja - het heeft ook wel wat, dat je in panoramafoto's door Leeuwarden kunt wandelen.

Toch heb ik gecheckt of je bij mij naar binnen kunt kijken, want daar heb ik geen trek in. Het valt mee, je ziet enkel de weerspiegeling van de auto van Google Street View. Hij is zo dicht langsgereden dat je voor een compleet beeld de plaatjes aan elkaar moet plakken. Die rare verbuiging onderin hebben deze foto's allemaal.

Nazinchronisatie

Drukke dag besloten met een avond Nazinchronisatie, voor het derde Cinema Ascona Festival op 13 november, een filmtoptienavond met de prachtigste nazis en worst in de pauze.



Het begint om tien uur, het is in het Filmhuis, het is zo fout als wat en er kan niet gereserveerd worden. Er passen lang niet zoveel mensen in als in het Cinema Ascona Filmpalast, laatst.

Een herfstwandeling

Herfstfoto's zijn er eigenlijk al genoeg, maar als de mist zo dik en nat is als vanmiddag is de verleiding niet te weerstaan.



Aan het begin viel het nog wel mee, al zie je op deze foto de apotheek goed en de Bonifatiustoren bijna niet.



Ik bracht een cd naar Linda, dat legde de route aardig vast: die liep langs de Potmarge.





Waar ondermeer dit huis aan staat, ieder ander kent het vermoedelijk al maar voor mij was het een ontdekking. (Een paar minuten nadat ik dit schreef maakte Aart me erop attent dat het gebouw Villa Vaartzicht heet. Die echte Liwwadders weten toch maar een hoop).



En dit ruimteschip-achtige ding is de Blokhuispoort.

Het grote klokkenwerk

Deze week schreef ik iets over A Clockwork Orange van Stanley Kubrick en dan komt zo'n film meteen weer dichtbij.

Want daarin is de Britse worstelaar Pat Roach te zien, die als acteur vooral bekend is als die worstelaar uit Raiders of the lost ark, die tijdens een gevecht met Indiana Jones met zijn kop in een vliegtuigpropellor komt.

Pat Roach heeft ook een rol in Wings of Fame, een film van Otokar Votocek over mensen die na hun dood in een grand hotel mogen blijven tot ze op aarde niet meer bekend zijn. In die film speelt Hans Snijder, sinds enige tijd hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, een bijrol. Hans Snijder-Pat Roach-Stanley Kubrick.

Zo zijn er meer. Ik heb de zwager en de weduwe van Kubrick eens een hand gegeven en ben daardoor nog maar een handshake verwijderd van Kubrick, en twee van Veit Harlan, de regisseur van Jud Süß. Want dat is een oom van Christiane Kubrick. En Veit Harlan heeft Joseph Goebbels wel eens een hand gegeven, want hij was filmmaker van dienst van het regime. Christiane Kubrick-Veit Harlan-Joseph Goebbels.

Of de andere sterke man uit A Clockwork Orange, David Prowse, die een paar jaar later de mantel zou aandoen van Darth Vader in Star Wars. Hij was de trainer van Christopher Superman Reeve, wiens Amerikaanse tante geregeld in Leeuwarden schijnt te zijn. Misschien heb ik zonder het te vermoeden wel eens iemand een hand gegeven die haar ook een hand gaf.



Het duizelde me, al die dingen die bij A Clockwork Orange uitkomen, dus ging ik boodschappen doen. In het appartementengebouw een paar deuren verder hing een grote foto van Malcolm McDowell in A Clockwork Orange aan de muur.

Dat kan toch allemaal geen toeval zijn.

Autokraak

Dit kunt u thuis zelf ook! Gewoon doen en niet van dat benauwde. Anders eerst maar even met de kinderen oefenen. Of de instructie lezen die hier volgt, in een simpele vorm van geheimschrift. Je hebt er eigenlijk alleen maar een hoofd en twee handen bij nodig. En een stukje bubbelplastic onder je elleboog.

Johannes 8:57

In het Havankpark is vandaag iemand vijftig geworden. In de voortuin stond een enorme opblaaspop, die Abraham verbeeldt. Er leek niemand thuis, de lamellen zaten dicht. Het enige geluid was het ronken van de luchtpomp. Hoera.

In liefde en oorlog

Kirsten, sinds enige tijd moeder, leest Maria Montessori. Dingen waar ze het heel erg mee eens is streept ze erin aan. Voor haar zoon Birk geen kinderbed met spijltjes. Dat had Montessori zelf trouwens ook niet: die liet haar buitenechtelijke zoon door anderen grootbrengen.

Daarnaast het cadeautje waar Niels mee kwam aanzetten: een Messerschmitt vliegtuigmodel. ,,Want het is wel een jongen'', had Niels gezegd. Bij jongens horen immers wapens. Dat komt wel goed met Birk.

Photobooth

Photobooth is een ingebouwd programma op een MacBook waarmee je foto's van jezelf kunt maken met effecten. In het begin ben je er dol op, dan vergeet je het en soms is er een korte herontdekking.