Het Mooiste Meisje van Tunesië

Claudia Cardinale was van plan onderwijzeres te worden, maar het lot beschikte anders. In 1957 werd ze verkozen tot Mooiste Meisje van Tunesië (daar is ze geboren) met als prijs een reis naar het filmfestival van Venetië. Allerlei filmers vielen daar voor de charmes van het meisje, dat volgens mij toen 19 was, volgens haarzelf in een later interview was ze 16. 

Zodoende heeft ze een reeks films op haar naam staan. Sommige daarvan steken boven de rest uit. Zoals de prachtige Il Gattopardo van Luchino Visconti (1963, foto helemaal bovenaan, met Burt Lancaster). Visconti had haar eerder al een rol gegeven in Rocco e i suoi Fratelli (1960) (hierboven, met Alain Delon en Renato Salvatori) en later  in Sandra en Conversation Piece. Van Il Gattopardo is nu een serie op Netflix, maar die durf ik uit respect voor die film niet aan. 

Dan is er natuurlijk 8 1/2 (1963) van Federico Fellini, over een regisseur (Marcello Mastroianni) die een sciencefictionfilm wil maken maar vast loopt in herinneringen, twijfels en een file. Cardinale geeft hij een rol als Ideale Vrouw. What else?

Vervolgens C'era un Volta Il Ouest, oftewel Once upon a Time in the West (1968) van Sergio Leone, waarvan iedereen zich de muziek herinnert van Ennio Morricone en de meesten ook de dappere Jill McBain, een 'postorder-bruid' die al bij haar aankomst in een Amerikaanse dorpje weduwe is, en het alleen redt, ook al belaagt Henry Fonda haar. Dat is Cardinale. 

Dat ze nergens voor terugdeinst blijkt er wel uit, dat ze met Klaus Kinski in Fitzcarraldo (1982) zit, van Werner Herzog. De film waarin een rivierboot met vereende krachten over een berg in de jungle gesleept wordt. De legendarische ruzies die Kinski met iedereen, ook met Herzog, had leverden een documentaire op (Mein liebster Feind, 1999), maar Cardinale had geen problemen met hem.

Cardinale is dinsdag 23 september op 87-jarige leeftijd overleden. 

Monique aan zee

De film/docu Een vrouw als Monique is wat verwarrend. Hij gaat over Monique van de Ven, die terugkijkt op haar leven aan de hand van plakboeken, persoonlijke herinneringen en filmfragmenten. Dat is interessant, vooral voor wie liefhebber is van de Nederlandse film uit de jaren zeventig. 

Maar hij is in een vreemde speelfilmvorm gegoten: de actrice zit in een Frans vakantiehuis aan zee, en geeft onderdak aan een jongen die pech heeft met zijn fiets. Aan hem vertelt ze alles. Dat hadden ze achterwege moge laten. Maar misschien hadden de makers het truukje nodig om Monique van de Ven op haar praatstoel te krijgen. 

Dankzij haar weten we nu dat filmmaker Fons Rademakers als hij dat wilde ter plekke kon huilen en dat Telegraaflezers briefkaarten stuurden om aan te geven dat ze vonden dat Van de Ven uitstekend een getrouwde moeder zou kunnen spelen. Roddeljournalist Henk van der Meyden had die vraag opgeworpen, toen bekend werd dat Van de Ven zo'n rol zou hebben in Een vrouw als Eva (1979). 

Ze slaan best veel over. Dat kan niet anders, met zo'n loopbaan, maar ik had over meer films wel iets willen horen. Zoals Dakota (1974), waar Van de Ven op de set een relatie kreeg met cameraman Jan de Bont. Dat zou ervoor gezorgd hebben dat maker Wim Verstappen het script om moest gooien - maar je hoort altijd alleen die kant van het verhaal. 

Of de twee films die ze zelf heeft geregisseerd, waarvan Zomerhitte (2008; naar het boekenweekgeschenk van Jan Wolkers) de bekendste is. Het was ook wat geweest als ze iets over Zomerhitte (opgenomen op Texel), Sil de Strandjutter (1976; opgenomen op Terschelling), of Dokter Deen (2012-2018; opgenomen op Vlieland) had gezegd. Maar dat is voor de nerds.

Ook voor de nerds:  de muziek kwam me bekend voor. Op de aftiteling staat dat die van Loek Dikker is. Die componeerde voor een aantal Nederlandse films, waaronder De vierde man (1983). Thuis ging ik, met de klanken nog in het hoofd, meteen op zoek en jawel: het is de muziek van Iris (1992), waarin Monique van de Ven een veearts speelt en die grotendeels in Jorwert is opgenomen.

Follow the money

Het wonderlijke van All the President's Men (1976), de film met de dinsdag overleden Robert Redford, is dat hij niet over Richard Nixon en het politieke afluisterschandaal van Watergate gaat, maar over twee journalisten, Carl Bernstein (Dustin Hoffman in de film) en Bob Woodward (Robert Redford), die de zaak voor de Washington Post volgen. Ze brachten de boel aan het rollen, uiteindelijk trad Nixon af.

Die twee journalisten schreven er een boek over. Het was de bedoeling dat het over Watergate zou gaan, zoals het de gewoonte is met dat soort reportageboeken. Maar door toedoen van Robert Redford ging dat anders.

In een documentaire dertig jaar later vertelde Bernstein dat toen ze nog aan het boek werkten, Woodward gebeld werd door Robert Redford. Die had belangstelling voor het verhaal, maar dan moest de focus op het journalistieke werk liggen, vond hij. 

Toen het manuscript min of meer af was, of in elk geval klaar voor verfilming, zette Redford de legendarische scenarist William Goldman aan het werk, die eerder Butch Cassidy and the Sundance Kid en The Sting had geschreven, waar Redford ook in speelt. 

Goldman maakte van het in wezen saaie onderzoekswerk een spannend verhaal, dat ook nog eens heel goed verfilmd werd. Ik zou graag zeggen dat ik door die film journalist ben geworden maar dat is niet zo, al was ik er wel van onder de indruk.

Beroemdste regel uit die film: Follow the money: zoek uit waar het geld vandaan komt/naartoe gaat. Het wordt gezegd door een informant in een parkeergarage, die zich Deep Throat noemde. De echte Woodward en Bernstein hebben dat zinnetje nooit gehoord, het is verzonnen door Goldman.

Het raadsel van de vliegende tijger (aangepast)

In de multomappen vol brieven van mijn oom Atse Dijkstra die in 1949 en 1950 in Indonesië zat (Bandoeng vooral) vond ik deze twee foto's. Ik neem aan dat ze in Indonesië gemaakt zijn, waar je vermoedelijk makkelijker aan zo'n tijger komt dan in Nederland.

Een kennelijk niet al te gevaarlijke tijger, die een kijkje neemt bij een vliegtuig waar ook een tijger op afgebeeld is. Op de linkerfoto poseert het dier met een squadron, bij hetzelfde vliegtuig. Misschien is het een mascotte, misschien is het een circusdier dat eenmalig naar het vliegveld is gebracht. Die man erbij heeft wel iets van een dompteur.

Oom Atse zat niet bij de luchtmacht en schrijft nergens over tijgers. Wat deze foto's in de mappen doen is me dan ook een raadsel. Wie weet zoiets?

Het bovenstaande stukje riep interessante reacties op. Vrijwel meteen nadat ik het had geschreven wees Nykle Dijkstra op het 74 Squadron van de Royal Air Force, de Engelse Luchtmacht dus. Ook Aart Nieuwland kwam daarmee.

In een boek over dat 'tijgersquadron' staan foto's met diezelfde tijger en datzelfde toestel. Volgens een bijschrift zien we Begum, een Sumatraanse tijger, en zijn trainer, Alex Kerr, die een bezoek brachten aan het vliegveld van Horsham St Faith.

Nicht Eyda, de dochter van Atse, meldde me dat haar vader voor hij bij de landmacht was bij de rode baretten is geweest, paratroepen dus, en getraind was in parachutespringen. Mogelijk ook in Engeland, dat kom ik vast nog wel tegen in zijn brieven. 

Bij een zo'n sprong heeft hij een of twee vingers gebroken, wat een eind betekende voor zijn luchtmachtloopbaan. ,,Hij heeft op Ameland nog jaren met zo'n baret gelopen'', schrijft Eyda.

Een film kan slecht zijn voor je relatie

Drie keer in augustus mocht ik Beeldspraak presenteren in filmhuis Slieker: eerst een gesprek met een gast over een paar film- of tv-fragmenten die hij of zij belangrijk / vermakelijk / leerzaam / hartverscheurend vindt, en dan een film. Drie keer zat de zaal goed vol, wat fijn is.

Ja het lijkt op dat televisieprogramma van de VPRO. Maar dit is live, in een filmzaal en korter - een uur ongeveer - wat niet altijd verkeerd is. Al vroeg een van de vrijwilligers (licht ironisch) of ik me een beetje aan het tijdsschema wilde houden, want zijn vrouw klaagt dat hij zo laat thuiskomt. Als het gesprek lekker loopt wil ik de klok wel eens vergeten. Ik sprak daarom met de vrijwilliger af dat hij vijf minuten voor het einde even met de deur zou rammelen.

We hadden achtereenvolgens Ineke van Gent als gast, tot eind dit jaar burgemeester van Schiermonnikoog, die koos voor Sophie's Choice van Alan J. Pakula; acteur Bart Harder, die 1917 van Sam Mendes liet vertonen en rechter Tom Wolters, die Das Leben der Andern van Florian Henckel von Donnersmarck had geselecteerd. 

Ineke van Gent zei echt nog niet te weten wat ze na haar burgemeesterschap gaat doen, Bart Harder (te zien in The North) zou best naar Hollywood willen, Tom Wolters vindt dat rechters meer in de openbaarheid moeten treden nu sommige politieke partijen de rechtspraak onder vuur nemen, en gaf zelf het goede voorbeeld.

Ze hadden alledrie best lange films uitgekozen. Programmeur Harmen Huizenga van Slieker denkt er daarom over om áls we het komend jaar weer doen, gasten te verplichten films van rond de 90 minuten te kiezen. Want een programma als Beeldspraak is leuk en de gesprekken zijn interessant, maar er hoeven geen huwelijken om te sneuvelen.

(De linkerfoto is van Harmen Huizinga, de andere twee zijn van Jan Theo IJnsen. Wie denkt: hij draagt steeds hetzelfde overhemd heeft gelijk. Er staan afbeeldingen op uit Casablanca (1942) van Michael Curtiz. Vond ik er wel bij passen.)

Die andere stripverfilming met Terence Stamp

 

De Britse acteur Terence Stamp overleed op zondag 17 augustus 2025, op 87-jarige leeftijd). Deze mooie foto, waarop hij zich op straat in Amsterdam staat te scheren, is in 1965 gemaakt door modefotograaf Terry O'Neill. 

De BBC en The Guardian schrijven beide, dat Stamp beroemd is door zijn rol als generaal Zod in stripverfilming Superman, wat een beetje magertjes is, maar vooruit. 

Maar in 1965 in Amsterdam was hij voor een andere stripverfilming, Modesty Blaise. Gebaseerd op een stripverhaal over een vrouwelijke superspion. 

Hij was een paar jaar geleden nog op het Cinema Ascona Film Festival in Kübaard. Want ik heb een zwak voor die film, hoewel die nogal saai is. 

Het is een Bondfilm die er fantastisch pop-arty uitziet, maar gemaakt is door mensen die niks met dat genre hebben, als regisseur Joseph Losey en schrijver Harold Pinter. 

Toen in 1965 de opnamen waren in Amsterdam fietste de jonge Paul van den Bos langs. Kersvers van de Rietveld Academie, hij zou gaan werken bij fotograaf Ed van der Elsken. Maar hij zag dit en wist meteen: dat wil ik ook doen, deel uitmaken van zo'n filmploeg. Zo werd hij cameraman, bij alle programma's van Van Kooten en De Bie en de films van Pieter Verhoef - ik interviewde hem over dat laatste in 2019. Dat detail van Modesty Blaise is me bijgebleven.

Overigens begon ook de filmcarrière van vechtsporter Jon Bluming met deze film.