En ut leit in Silezië

Café WunderBar in Katowice, Polen, was gisteravond niet druk. Sterker nog, ik was de enige bezoeker. Ik was er beland omdat ik zin had in een biertje, het vlakbij mijn logeerplek Miaste Ogrodów is en het er veelbelovend uitzag.

Een blonde serveerster in een strak rood jurkje zat aan de bar op haar mobieltje te kijken. Ze zette me aan een tafeltje in de lege eetzaal. Er hing een beetje een baklucht en het was, zoals veel cafés en restaurants in Polen, fel verlicht.

WunderBar is heel Duits ingericht, geblokte placemats op de tafels, veel hout, oude portretten aan de wand, op elke tafel een Beiers hoedje en aan het plafond hangen slingers met wimpeltjes van Paulaner Bier, dat hier, net als Warsteiner, van de tap te krijgen is. 

En er klinkt accordeonmuziek, in het genre Het Stadje Kufstein. Tot mijn verbazing klonk ineens ook een bekende Leeuwarder hit: zie en hoor het filmpje dat ik ervan maakte. Het Woanskip had ik hier in Silezië niet verwacht.

Geen Mesdag voor Eisenhower

President Harry S Truman (goed weetje: die S betekent eigenlijk niks, die verwijst naar zijn beide opa’s, die allebei een S in hun naam hadden) kreeg op 26 juli 1946 bezoek van de Nederlandse ambassadeur in Washington, jonkheer Otto Reuchlin. 

Die had wat voor de president meegebracht: een Mesdag. Het was een geschenk van het Nederlandse volk als dank voor de bevrijding een jaar eerder en de hulp bij de wederopbouw. Nederland was een van de grotere ontvangers van de Amerikaanse Marshall-hulp. Engeland en Frankrijk kregen veel meer, maar Nederland zat in de buurt van Duitsland, zoiets is wel een kunstwerk waard. 

Hendrik Willem Mesdag is de schilder van het panorama in Den Haag en de achterneef van ‘sir Lawrence’ Alma Tadema. Op dit schilderij, dat aan het panorama doet denken, liggen schepen in de branding bij Scheveningen. 

Truman hing het boven de schoorsteenmantel in zijn studeerkamer in het Witte Huis. Die studeerkamer was ovaal, want hij zat een verdieping boven het Oval Office. 

Het hangt nu met die schoorsteenmantel erbij in het Harry S. Truman Presidential Library and Museum in Independence, Missouri. Een verrassend stukje Nederland in een Amerikaans geschiedenismuseum.

Daarom viel het des te meer op dat president Dwight D. Eisenhower (D voor David) kennelijk niks van het Nederlandse volk heeft gekregen. Terwijl Eisenhower de generaal is geweest van het geallieerde bevrijdingsleger in Europa. Althans: hij kreeg niet iets dat het aan hem gewijde Presidential Museum and Library heeft gehaald. Dat is een eind verderop in Abilene, Kansas, we waren er een dag later. 

Wel hing daar, naast de vergadertafel waaraan D-Day is voorbereid, een reliefkaart van de Europese kust, gezien vanaf Engeland. Omdat het noorden links onderin is zijn de landen gekanteld en niet meteen te herkennen. Ameland ligt daar links. De Afsluitdijk is duidelijk te zien. Maar de ingedamde watermassa heet op deze kaart nog Zuiderzee, geen IJsselmeer. 

Gelukkig heeft dat de bevrijding niet in de weg gestaan.

Liefdebrengers

Al na een minuut begon Floris, de hond van schrijver Gerbrand Bakker te blaffen. 

Het idee was dat de hond tijdens de lezing op de schoot van Geart de Vries zou zitten. Daar legde het dier zich niet bij neer, hij blafte, trippelde toen naar zijn baas en nestelde zich tijdens het grootste deel van het interview op diens schoot.

Dat paste goed want het ging het hele weekeinde over honden, in het gebouwtje De Utrecht. In het leven van Bakker, die drie delen dagboeken schreef voor de reeks Privédomein, spelen ze een belangrijke rol. Het eerste deel van de drie - Jasper en zijn knecht - heeft hond Jasper zelfs in de titel. Dat is de vorige hond van Bakker.

,,Wie heeft hier een hond?'', vroeg hij meteen. Ik twijfelde of ik een hand op moest steken, want Schumi is alweer een paar jaar dood. Veel anderen staken wel een hand op. 

Paul Klarenbeek was de uitzondering in het publiek. ,,Ik heb een poes'', zei hij. Interviewster Kirsten van Santen haalde W.F. Hermans aan, die jonge schrijvers aanraadt een kat te nemen. 

Zoiets zal Bakker niet aanraden, want met poezen heeft hij niet veel. Hij maakte ze vroeger mee op de boerderij van zijn ouders, zijn vader verzoop zelfs jonge katjes - al was Bakker daar als gevoelig kind nooit bij blijven staan. 

,,Een hond komt liefde brengen, een kat komt liefde halen'', zei hij. Een vondst waar hij zo mee was ingenomen dat hij er achteraan zei: ,,Schrijf die meteen maar op.'' Dat deed ik, ik zat pal vooraan.

Wat later in het gesprek las hij een fragment voor uit Jasper en zijn knecht, over honden. En daar kwam hij tot zijn eigen verbazing de zin tegen: 'Een hond komt liefde brengen, een kat komt liefde halen'. 

,,Hoe is het mogelijk'', zei Bakker. ,,Ik had het al eens opgeschreven.'' Het boek is uit 2016 - hij was het alweer vergeten. Maar het blijft een mooie.

Dat waterige stekje

Het was onze derde Nederlandstalige Muziekpubquiz. Deze keer in Hotel Van der Werff op Schiermonnikoog. En het was voor het eerst dat de bezoekers spontaan met een lied aan kwamen zetten, alsof ze het van tevoren hadden ingestudeerd. 

We hadden een ronde met vragen over eiland- en zeeliederen. Daar zat ook Schiermonnikoog in, een cabaretliedje van Rooie Rinus en Pé Daalemmer. Want, vertelde ik als quizmaster, veel meer liedjes over Schier hadden wij niet gevonden. 

Meteen begon de hele zaal, en dan bedoelen we echt de hele zaal, uit volle borst een lied te zingen met als refrein 'Op dat dierbaar plekje / Dat waterige stekje / Schiermonnikoog', waarbij ze in de maat op de tafels sloegen. 

We waren zo verrast dat we het vergaten te filmen, dat deden we (zie filmpje boven) pas na de pauze, toen ze het nog een keer zongen, dit keer met het origineel van Jan Berend Bazuin erbij. 

Het was toch al een vrolijke editie, met voornamelijk eilander deelnemers, we hadden het samen met Dorpsbelang georganiseerd. De Gouden Plaat werd gewonnen door een team met Gerard Huisman erin, eigenaar van het Alde Beuthus. Hij beloofde dat de plaat daar aan de muur komt te hangen. 

Op de rekening van Van der Werff lazen we dat prins Bernhard hier vroeger graag kwam. Dat wisten we op zich, er hangt zelfs een foto van hem in de zaal. Maar na deze pubquiz begrijpen we het ook. 

(Het filmpje is gemaakt door Kees de Vries)

Steeds meer plakplaatjes

Kort na mijn verjaardag belde de buurman aan met een kadootje. Een boek, De Wadden-Eilanden, van koffie- en theehandelaar Simon Gaastra uit Workum. Dat bedrijf bestaat al sinds 1955 niet meer, lees ik op een site met Workumer geschiedenis, maar in 1928 was het er nog volop en gaf het dit soort boeken uit, waarvoor je de plaatjes vermoedelijk bijeen moest sparen door hun producten te kopen. 

Een zekere P. G. Jr. heeft het geschreven, een zoon van Gaastra gok ik. Hij schreef, bijna honderd jaar geleden: Bij de algemeene kennis van ons eigen land is die van bovengenoemde Wadden-eilanden (..) wel erg stiefmoederlijk bedeeld, vergeleken met die van onze verdere kuststroken. (...) Toch loont het werkelijk de moeite nader met deze eilanden kennis te maken: het typische van de bewoners, de gebruiken, de kleederdrachten, de flora en fauna meer van dichtbij te beschouwen, temeer daar deze door het isolement van deze gronden nog zoo ongerept zijn gebleven.

,,Er zit niet zo heel veel Ameland in'', zei de buurman er al bij, maar van de tachtig plaatjes zijn er toch veertien van Ameland. Texel en Terschelling hebben er meer, maar ik vind het best redelijk. 

Over Nes: Bizonder veel oude huizen staan aan de straatjes. (...) Midden in het dorp verheft zich een oude toren, waarvan het zadeldakje reeds van verre zichtbaar is.

Buren: De landen hier, de Buregrie, zijn niet door een dijk tegen de zee beveiligd, wat zoo nu en dan overstroomingen veroorzaakt, die goede bebouwing bijkans onmogelijk maakt. Weldra hoopt men de gronden echter te kunnen bedijken om hierin te voorzien.

Het Noordzeestrand bij Nes: Bont kleurt de menigte door elkaar, genietend, van de prettige, gezonde omgeving, steeds weer onder bekoring van de zich altijd anders tonende zee.

Ballum: Een betrekkelijk klein plaatsje, dat te midden van bouw- en weilanden ligt.

Hollum: Toont zich een aardig dorp te zijn, een tweede middelpunt van het zich ontwikkelende badleven op Ameland.

De vuurtoren: Veel schipbreuken kwamen hier (...) voor. Het flikkerlicht van den vuurtoren is echter in de laatste jaren een gelukkig voorbehoedmiddel gebleken.

P.G. Jr. was er twee dagen en een nacht, langer niet. Hij had meer eilanden te gaan.

Meer plakplaatjes

In Friesland, een boek uit de serie Mijn Land, staat een plaatje van een duin. Dat is volgens het bijschrift op Ameland. Het is het enige plaatje in het album dat over de eilanden gaat.

Dat boek komt uit 1930, en is uitgegeven door de firma Jb. Bussink, van de Deventer koek. Ook hiervoor moest je plaatjes sparen, in totaal honderd. Ik heb het (met nog een paar delen uit die serie) geërfd van pake. 

Bussink zette niet zijn zoon aan het werk, maar G. J. Nijland, de sportredacteur van het Algemeen Handelsblad, wiens kennis van ons mooie vaderland zoo groot mogelijke verscheidenheid van geschrift waarborgt. Helaas staat nergens wie de plaatjes heeft gemaakt - het zijn geen foto's maar kleine aquarellen, en af en toe een grote. Ergens anders las ik dat ze van 'schilders van de fabriek van Johan Enschede en zonen' moeten zijn.

Nochtans heeft Ameland in de laatste jaren als badplaats meer en meer opgang gemaakt, al mag men daar nog niet spreken van een bepaald bad-leven. Het badpavilloen ligt prachtig aan den voet van de met zeedennen beplante duinen: een wandeling dwars over het eiland daarheen is de moeite alleszins waard. Te midden van heel mooi geboomte ligt de voornaamste plaats van Ameland: Hollum.

Dat heeft die Nijland toch maar mooi gezegd.

En nog meer plaatjes

Supermarkt Plus in Hollum is deze maand met een plakplaatjes-album begonnen, samengesteld door historische vereniging De Ouwe Polle. Dat gaat enkel over Ameland. Over Hollum: In het dorp Hollum stap je letterlijk de levendige geschiedenis van Ameland binnen.

Ditmaal moeten er meer dan 200 verzameld worden. Echte stickers deze keer, je hoeft niet zoals bij die oudere boeken met de lijmpot aan de slag. Maar in onze tijd moet je wel veel meer artikelen kopen dan in de jaren dertig om aan alle plakplaatjes te komen. Ik heb er inmiddels twaalf.

Handtekening van Pim de la Parra

In 2019 gingen we met Cinema Ascona op studiereis naar Eye in Amsterdam, om de gerestaureerde versie van Blue Movie te zien, die vertoond werd in aanwezigheid van hoofdrolspelers Carry Tefsen en Hugo Metsers. 

Na afloop vroeg ik beiden om een handtekening in mijn exemplaar van Scorpio Scrapbook 1965 - 1975, een knipselboek over het filmbedrijf achter Blue Movie en andere films van Pim & Wim. Wim Verstappen, de regisseur, leefde al niet meer. ,,Op mijn graf staat later Blue Movie gebeiteld'', heeft hij eens gezegd, een plan dat volgens mij niet is uitgevoerd. 

Wim was er in Eye dus niet bij, Pim de la Parra wel; dat wil zeggen, met een filmpje vanuit Suriname. Hem kon ik daarom niet om een handtekening vragen. 

Hij had bijna 50 jaar later (de film is uit 1971) nog steeds lol om de ophef destijds, vanwege de seks, terwijl er, zo zei hij het, maar weinig in gebumsd werd.

Pim & Wim kenden elkaar van de Nederlandse Filmacademie (Pim maakte daar, met klasgenoot/cameraman Robby Müller, een film die Megalopolis I heette, dus strict genomen is die nieuwe film van Francis Ford Coppola dit jaar Megalopolis II). Ze waren van een nieuwe garde filmmakers, die afrekenden met de brave films van Bert Haanstra en Fons Rademakers, die toen de top van de Nederlandse film waren. 

Pim & Wim bewogen Martin Scorsese om mee te schrijven aan hun script voor Obsessions (1969), gaven Sylvia Kristel een van haar eerste rollen (Frank en Eva (1973)), legden zonder het te vermoeden de basis voor Ma Flodder (bekijk Mijn Nachten met Susan, Olga, Albert, Julie, Piet en Sandra (1975) maar eens), ze maakten VD (1972), die bij Cinema Ascona op veel waardering kan rekenen. Oh ja, Pim bedacht het filmblad Skoop, dat hij zelf Cut had willen noemen. Daar heb ik nog in geschreven toen de meeste rebelsheid er al uit was.

Pim de la Parra is gisteren, vrijdag 6 september, overleden. De handtekening lukt niet meer, maar misschien komt er ergens een retrospectief van Pim & Wim-films. 

(Op de foto de handtekeningen van Carry Tefsen en Hugo Metsers)