Hieronder gaat het over onze ontmoeting met Johannes ‘Jopie’ Heesters, een broze, bijzondere man met wie we zaterdagavond 2,5 uur in een restaurant in Stuttgart hebben gezeten. Hij is 105, de oudste mens met wie we ooit hebben gesproken. Het wordt een lang verhaal in 7 stukken, want het was een hoogtepunt.
1: De dood op schoot
(Foto Jürgen Frahm)Johannes Heesters speelt God in de voorstelling ‘Jedermann’ van Hugo von Hoffmansthal, de tophit onder de Duitse openluchtspelen. Deze voorstelling is in het Alte Schauspielhaus in Stuttgart, dat zaterdag vrijwel vol zat al loopt de voorstelling al sinds 11 juni.
Hij zit direct aan het begin op een tuinbank, in een stralend wit pak. Een punkmeisje ligt met haar hoofd op zijn schoot. Zij is De Dood. Heesters met de dood op schoot – misschien is het bewust zo gedaan. Er zijn twee filmpjes van zijn optreden, die staan hieronder.
Jedermann is een vrome moraliteit over een geslaagde, keiharde man die alles heeft behalve het geloof. Als God de dood op hem afstuurt gaat hij anders tegen de zaken aankijken. Ineens heeft hij weinig meer aan zijn vrienden, aan zijn minnares, zijn verrichtingen of zijn geld. Ze komen allemaal als personages in het stuk voor en aan het eind is er een strijd tussen Het Geloof en De Duivel , die door zijn platte anti-braafheid het leukste personage is.
Het zag er modern uit, met een Mercedes cabrio als symbool voor de snelle rijkdom van Jedermann. Na de pauze staat die cabrio als wrak op een regengladde weg: zo heeft De Dood hem kennelijk gehaald.
De regen spoelt bijna onophoudelijk, wat er erg mooi uitziet. ,,Was dat niet koud?’’, vroeg ik na afloop aan Lisa Charlotte Friederich, die De Dood speelt. ,,De regen voorin, waar Jedermann zit, is warm’’, verklapte ze. ,,Achterin is het koud.’’
2: Sieben stunden im Auto!
Heesters kreeg applaus na zijn monoloog aan het begin en kwam aan het slot niet terug. Het ondergelopen toneel is vragen om problemen. Na de monoloog helpt De Dood God van het toneel en verschijnt hij niet meer.
Hij zat, met zijn vrouw Simone, op ons en de rest van de cast te wachten in Punto Fisso, een rumoerig Italiaans restaurantje met kleine tafeltjes en te weinig licht om de menukaart te ontcijferen. Ondanks de schemering zagen we zijn witte haardos helemaal achterin. Wit colbert, witte broek, witte schoenen, beige, bijna wit sjaaltje. Een beetje ineengezakt met een glas bier, Simone naast hem.
,,Deine Fans aus Holland sind da!’’, riep ze hem toe. Ze gaf ons een hand en stelde ons aan hem voor. ,,Das ist Asing, aus Friesland’’, zei ze dan.
,,Aus Friesland!’’, herhaalde Heesters, op een toon alsof uit Friesland komen een prestatie was. Datzelfde deed hij met Lars en Ronald uit Den Haag. ,,Sieben Stunden im Auto! Pah!’’, riep hij nog eens, terwijl hij ons zacht de hand drukte.
Voor Simone hadden we rozen gekocht op de Schillerplatz. ..Uit Nederland?’’, wilde ze weten. Ik zei nee, maar dat waren ze eigenlijk wel. De bloemist, die ons Nederlands hoorde praten, vertelde dat hij altijd in Aalsmeer kwam.
Voor Heesters hadden we een verpakte fles Korenwijn van Van Kleef meegenomen. ,,Is dat Jenever?’’, zei hij.
,,Die moet u niet in een keer opdrinken, meneer Heesters’’, zei ik.
,,Dat doe ik altijd wel’’, grapte Heesters, in het Duits.
3. Boksen met Jopie
Nu hij hier zat maakte hij een vermoeide indruk. Uit zichzelf vertelde hij niet, dat deed Simone wel voor hem (,,Aber Popje, du redest immer soviel!’’, zei hij). Hij ging wel op alle vragen en opmerkingen in.
,,Ja!’’, zei hij vaak, als een gretige bevestiging van iets dat zojuist was gezegd. Maar soms ook leek hij in te dommelen. Op het toneel kwam hij juist heel krachtig over.
,,U bent zo krachtig’’, complimenteerde ik. Meteen balde hij zijn vuisten in een bokshouding en zei dat ik daar nog niks vanaf wist.
,,Hij bedoelt je stem’’, zei Simone.
,,Ja!’’, zei hij, met dezelfde stem als op het toneel. ,,Das gehört zu meinen Beruf!’’
Waarna hij opmerkte dat hem dat bij de andere acteurs wel eens wat tegenviel.
,,Aber Jopie toch’’, zei Simone.
4: Pijn aan de poepert
,,Meneer Heesters, spreekt u nog wel eens Nederlands? vroeg ik.
,,Liesje leerde lotje lopen langs de lange Lindelaan’’, zei hij dadelijk. Thuis wordt Duits gesproken, vulde Simone aan.
,,Het doet mij nu al pijn aan de poepert’’, ging Heesters door. Daar was geen woord Duits bij. Het klopte ook: hij had last van de harde houten stoelen in het restaurant. In allerijl werd er een kussentje voor hem gehaald, want de restauranthouder besefte dat er een legende in zijn bedrijf zat. Hij had al om een gesigneerde foto gevraagd, voor aan de muur.
Aan het eind van de avond gaf Heesters zelfs uitspraakles, toen hij me vroeg waar Simone was. ,,Simone is even weg om de auto te halen’’, zei ik. Auto spreek ik uit zoals het er staat. Au-To.
Hij bauwde het na in plat Amsterdams. ,,Effe weg om de Au-To te haulen?’’, zei hij en verbeterde: ,,Om de ootoo te halen’’.
Meer Nederlands was er toen hij zachtjes voor ons begon te zingen:
,,Vooruit nou jongens, het is zo ver / Ik doe het niet voor mijn plezier / Omdat ik mijn poot op papier heb gezet / Ben ik eenmaal Jan Fuselier’’
Het eerste couplet uit Nou Tabé Dan, van Louis Davids. ,,Dat is uit De Jantjes’’, voegde hij toe.
Een van de andere acteurs vertelde dat Heesters heeft gezongen op het Bergfest. Dat is als de helft van de voorstellingen erop zit. Eerst hield hij een speech van 20 minuten, toen vroeg hij of hij iets mocht zingen. Ja dat mocht en daar deed hij eveneens Nou Tabé Dan. Alle acteurs waren er stil van geweest.
Ronald vertelde dat hij Heesters voor het eerst had gezien in ‘Bleeke Bet’.
,,Ja!’’, zei Jopie. ,,Auf Deutsch hiess das Blasse Bet. Met wie ook weer...’’
Met Fien de la Mar, zei Ronald.
,,Ach Fien de la Mar!’’
En Sylvain Poons.
,,Sylvain Poons!’’
Waarna hij een stukje zong uit ‘Ode aan de Westertoren’, uit die film.
,,Zijn die liederen in Nederland erg bekend?’’, vroeg Simone
,,In Nederland doen ze niet zo aan het onthouden van liederen’’, moest ik haar antwoorden.
5: Amersfoort
,,Komt u nog eens naar Nederland?’’, vroegen we
,,Als ik gevraagd word’’, zei Heesters.
We hadden het over het geweldige concert dat hij vorig jaar gaf in Amersfoort, met powerpointpresentatie over Heesters’ leven van Simone. Zij vertelde er graag over. Over hoe ze er vantevoren tegen op hadden gekeken, omdat er in de Duitse pers veel stond over de Nederlandse protesten tegen het optreden, bijvoorbeeld. Maar ze gelooft dat het optreden uiteindelijk een omslagmoment is geweest, ,,er was bijna een familiair gevoel’’, vond ze.
Als echte groupies konden we dat alleen maar onderstrepen, we hadden er kippenvel van gekregen. Lars had het overhemd met tekst, dat we toen droegen, meegebracht.
Trots was ze er vooral op, dat ze het helemaal in het Nederlands had verteld. Ze had het geoefend met een van Heesters’ dochters, die de tekst hier en daar verbeterd had.
Vroeger als kind zong hij al in Amersfoort, vertelde hij. Vooral in de katholieke kerk, die volliep als bekend was dat hij en zijn drie broers er zouden zingen. De broers zijn al overleden.
6: Ouderdom: hoe moet het
(Foto Lisa Charlotte Friederich),,Hoe kunnen wij ook 105 worden?’’, vroeg ik
,,Ja das weiss ich auch nicht’’, zei Johannes Heesters.
Simone wist het wel een beetje. In de familie werden ze allemaal vrij oud, dat geeft een voorsprong.
Vervolgens heeft hij het nooit over vroeger. En al helemaal niet op klaaglijke wijze, dat vroeger alles beter was. ,,Hij heeft het altijd over nu en over de toekomst’’.
,,En ‘Erinnerung heisst die Kraft meines Lebens’ dan?’’, vroeg Lars. Dat is de titel van een lied van een jaar of dertien geleden.
Met dat lied had ze weinig op.
,,Dat heeft die dichter ervan gemaakt. Die heeft dat voor hem geschreven, het is helemaal niet Jopie zijn motto.’’
Dat klopte wel. Toen Jopie vertelde dat hij een tijd in Den Haag heeft gewoond, wilden Lars en Ronald weten waar dan.
,,Kinder, hoe moet ik dat weten!’’, zei Heesters.
Dan doet hij twee keer per week aan fitness. En dan niet een beetje bewegen, zoals bejaarden meestal doen, maar ,,bis an der Grenze’’. Een trainer had bevestigd dat dat de enige aanpak is die echt iets uithaalt.
En tenslotte is hij nooit opgehouden met werken. Er komen veel aanbiedingen vertelde ze en als hij wil gaat het door.
De opsomming interesseerde hem weinig. ,,Kan ik een sigaret roken popje?’’, vroeg hij alleen. Zelfs een legende mag niet alles: in Duitsland kan dat enkel in Eckkneipen en buiten op straat.
Als Ersatz nam hij twee espresso’s, nadat hij al een bier en een glas witte wijn had gedronken. Hij bracht de kopjes overigens griezelig scheef naar zijn mond – Heesters is blind – maar het ging steeds goed.
7. De fietsende Dood
Naast hem zat actrice Lisa Charlotte Friederich uit Berlijn, de jonge blom van het gezelschap die er zijn begeleidster is geworden. Ook in het restaurant hield hij haar hand vast, zo was hij het gewend geraakt.
Voor ze haar rol als De Dood kreeg in dit stuk, had ze nog nooit van Johannes Heesters gehoord. Maar nu zag ze op tegen het einde. ,,Ik kan me niet voorstellen hoe het is als ik straks niet meer met Jopie optreed.’’
Heesters leefde naast haar op. Hij vertelde trots dat zij op de fiets naar het theater kwam en toen ze zei dat ze eens naar Amsterdam wil vroeg hij opa-achtig verschrikt: ,,Met wie ga je erheen?’’
Nou, met niemand misschien want ze had op het ogenblik geen vriendje, vertelde ze. Dat kwam niks van in: ze kon niet alleen naar Amsterdam.
Simone was dat met hem eens. Twee jaar geleden zijn in Amsterdam alle ruiten van haar auto ingeslagen. Dat had vast met het Duitse nummerbord te maken. De exemplaren van haar dure fotoboek over Heesters hadden de vandalen in de auto laten liggen. Het was tenminste nog een soort compliment geweest, als die waren gestolen.
Lisa was intussen verdiept in het album met Duitse filmsterrenplaatjes, dat ik weer eens had meegesleept. Heesters staat er ook in, in ‘Der Bettelstudent’.
,,Je had daar een snorretje!’’, riep ze uit.
,,Dat weet ik helemaal niet meer, kindje’’, zei Heesters.
Ver na twaalven liep hij, nadat hij moeizaam overeind gehesen was door Simone en theatermeister Ivaylo Dochev, tussen hen in het restaurant uit. Hij stapte in de auto, terwijl het meisje dat de Dood speelde op de fiets vertrok. Morgen is er, zoals Jedermann in het stuk tegen zijn moeder opmerkt, weer een dag.
,,Nu komen jullie natuurlijk elke keer’’, had Simone gezegd.
(Alle eerdere berichten over Heesters:
Unser Jopie
Unseren Jopie
Lolo, Dodo, Joujou
Jetzt geht's los
Heisa om Heesters
Het AD
Het briefje
Beterschap
Ja ich freue mich sehr
Meneer Kerfstok en andere veteranen
Omgaan met de pers
Unser Jopie (bis)
Pressestimmen
De overhemden van Heesters
Fürchterlich langweilig)
