Een stille reiziger  

Voor me in de propvolle bus naar de Amelander pier stond zondag een man met een papagaai, die om zich heen keek (de papegaai, de man niet), af en toe zichzelf wat pikte of krabde met zijn snavel en verder kalm bleef zitten. 

Het dier zat niet op zijn schouder, zoals je op plaatjes van piraten vaak ziet, maar meer naar achter, op de rugzak. Een paar vage witte sporen op de jas leken erop te wijzen dat de papagaai nog niet helemaal zindelijk was. 

,,Hij vindt het volgens mij wel gezellig'', zei de vriendin van de man tegen hem. ,,Al die mensen.''

,,Ben je niet bang dat hij wegvliegt?'', vroeg ik. ,,Zometeen op de pier bijvoorbeeld? Dat lijkt me best eng.''

,,Hij zit aan een touwtje'', zei ze en liet het zien. ,,En hij is sowieso niet een wegvlieger.''

,,Maar het is wel een experiment, we doen dit voor het eerst zo. We zijn eigenlijk meer bang dat hij gaat krijsen, want dat is ontzettend luid.''

Het dier krijste niet maar bleef om zich heen kijken nar het geroezemoes van alle andere passagiers, dat hem op zijn gemak leek te stellen. Wel zei hij een keer ineens ,,Hallo'', maar dat hoort zo als je een papagaai bent. 

Wie trekt er aan de touwtjes

Het weelderige Residentieslot van Dresden is zo groot, dat tussen alle pronk, praal en harnassen die er getoond worden ruimte over was om een balzaal vrijwel leeg te houden, op een klein marionettentheater na. 

Mit viel Zartgefühl dürft Ihr hier die Fäden ziehen stond er in sierlijke letters op, met veel tederheid mag u hier de touwtjes in handen nemen. Een los bordje verderop spoorde ook aan om ermee te spelen, maar niemand deed het.

Aan mij is zoiets wel besteed. Ik pakte de marionet die keurvorst August der Starke voorstelde en deed mijn best om hem zo echt mogelijk heen en weer te laten lopen. Dat is, ik weet het, behoorlijk moeilijk, het wordt meer schommelend schuiven dan overtuigend lopen. Maar het lukte me wel redelijk om hem te laten zitten, heen en weer te kijken en te zwaaien naar eventuele toeschouwers.

Een suppoost die van een afstand had toegekeken wees me op een slingertje aan de zijkant, waar een speeldoos aan vast zat. 

En omdat er juist een schoolklas werd rondgeleid had ik ook publiek. De kwaliteit van de voorstelling viel vast tegen, maar toen ik August der Starke naar de kinderen liet zwaaien, zwaaiden ze terug.

(Voor wie denkt dat ik nog steeds op reis ben: nee hoor. Maar gisteren kreeg ik deze foto's van Christien).

 G'schichten aus dem Wiener Stadbahn

In de trams van Wenen roepen ze vaak om: 'Bitte, seien Sie achtsam, andere brauchen Ihrer Platz vielleicht notwendiger' - vrij vertaald: opstaan voor andere passagiers is een goed idee.

In de tram richting Schloß Schönbrunn (foto) stapte een ouder echtpaar in. Een jonge vader stond voor de man op, die met een knikje ging zitten. Ik maakte aanstalten om voor de vrouw op te staan, maar ze zag me vragend kijken en zei: ,,Nein danke, lieb von Ihnen aber ich stehe immer.''

Terwijl de tram weer op gang kwam herhaalde ze: 'Aber sehr lieb, danke.''

En toen ze nog eens goed naar me had gekeken zei ze: 'Aber Sie sind doch auch nicht mehr so jung?'

De jonge vader schoot in de lach, ik ook, want ik wist niet wat voor reactie ik hierop moest geven.

Wat later vertelde ze dat haar man net tegen haar had gezegd dat je zoiets niet zomaar kunt zeggen. Ik antwoordde dat het best kon en dat ze bovendien gelijk had.

Walthaus im Pixelwald

In het Kunsthaus van Zürich is een sprookjesachtige installatie van Pipilotti Rist, die Pixelwald heet: grote, ijs-achtige plastic dingen hangen er, met gekleurd licht erin en zweverige muziek. Je loopt er doorheen - zoals lichtkunst die je in elke stad tegenkomt, maar intenser omdat het in een donker museumzaaltje is. 

Erg origineel is het niet om daar een filmpje van te maken, maar ik kon het niet laten. Op volledig scherm werkt het het best, al blijft zo'n opname minder hypnotisch dan het echte ding. 

De wat fellere gekleurde lichtjes aan het eind zitten in de hakken van de schoentjes van een meisje dat genoeg had van het Pixelwald. 

Met de Polybahn

Een rit met de Polybahn duurt nog geen twee minuten, het filmpje dat ik onderweg maakte dus ook niet. Het is zo'n mooi rood kabeltreintje, dat ik ineens boven de straat waar ik liep omhoog zag rijden. Daar kan een mens geen weerstand aan bieden.

Hij vertrekt uit een gebouw op de begane grond zullen we maar zeggen - er wonen gewoon mensen boven - naar een stationnetje hogerop, vlakbij de Eidgenossische Technische Hochschüle van Zürich, die vroeger Polytechnisch heette, vandaar dus Polybahn. 

Het ding is eigendom van een Zwitserse bank, het vervoersbedrijf had dit ding in de jaren zeventig al opgegeven, het is opgeknapt en gemoderniseerd. De passagiers: vooral studenten, had ik de indruk, die al lang aan dit treintie gewend zijn en dus niet meer naar buiten, maar op hun mobieltjes keken.

 Iedereen was in Odeon

Café Odeon opende in 1911, naar Weens voorbeeld; een koffiehuis met spiegels aan de muur, glitterlampen, kleine marmeren tafeltjes en grote ramen, tikje Jugendstil. 

Blijkbaar (las ik later) was dit de eerste plek in Zürich waar je champagne per glas (in plaats van een hele fles) kon bestellen. Vroeger was het groter, begin jaren zeventig sloot het nadat de drugsscene van Zürich het tot trefpunt had gemaakt en er de boel kort en klein sloeg. Maar het staat onder monumentenzorg en  rolt weer sinds de jaren negentig. 

Ein guter Tag startet

mit Kaffee und endet

mit Champagner

Oder umgekehrt

staat in een van de spiegels gegraveerd. Op een andere staat dat hier geen Wifi is en je maar met elkaar moet praten. Wat de meesten ook doen, op een enkeling na die aan de bar de Neue Zürcher Zeitung zit te lezen.

Hier kwam iedereen, daar is een boek over geschreven maar Wikipedia somt de voornaamsten ook op: Somerset Maugham, Remarque, Einstein, Lenin, Mussolini, Klaus Mann, Toscanini, Furtwängler, James Joyce, Max Frisch, Friedrich Dürrenmatt. De Zwitserduitse versie van Wikipedia voegt er nog aan toe: Aageblich söll d Tänzeri Mata Hari im Cabaret vom Odeon uftrette sii - naar men zegt heeft Mata Hari hier gedanst.

En ik ben er nu ook geweest - een paar keer zelfs. Omdat het Wikipedia niet zal halen meld ik het hier.

 Over at the Frankenstein Place

Het Museum Lichtspiele in München staat in het Guinness Book of World Records. Niet omdat het de oudste nog bestaande bioscoop van de stad is (al is het dat wel), maar omdat er sinds 24 juni 1977 elk weekend The Rocky Horror Picture Show vertoond wordt, de moeder aller cultfilms.

Dat wil je niet missen, en omdat ik de film vrijwel geheel kan meezingen ging ik er gisteravond heen. Dan sla je in elk geval geen modderfiguur, want bij deze film gaat het om het meedoen. In Nederland is dat nooit zo aangeslagen, waarschijnlijk omdat het daarna zo'n bende in de zaal is, maar in de Verenigde Staten en Duitsland wel. 

Eind jaren zeventig maakte ik het een keer mee in Hamburg en ik kocht kort daarop de elpee. We hebben het met Cinema Ascona in Kûbaard een keer gedemonstreerd. Daar stond ik zelf het hardst te zingen en te smijten.

Hij draait hier in Kino 2, een zaaltje links van de foyer, dat in Rocky Horror-stijl is ingericht: zwartwitte Mona Lisa's aan de muur, een bloot beeld in een nis. 

Bij de toonbank in de foyer kun je niet alleen popcorn kopen, maar ook een zakje 'zum mitmachen', met ondermeer speelkaarten, een koekje, een rolfluitje, een feestmuts, een zakje rijst, een rubberen handschoen en natuurlijk lange slierten wc-papier. 

Een paar instructies (dat je als Janet in de film genoemd wordt je Slut! hoort te roepen en bij Brad Asshole!, wat ik nooit doe omdat het snel verveelt - hier doet niemand het, trouwens) staan op de zak gedrukt.

,,Wer hat es noch nie mitgemacht?'', vraagt een bioscoopmedewerker voor de film begint. Er gaan wat handen omhoog. 

Ik zit een beetje in het midden, tussen het gangpad en een groep dames uit Hamburg. De pret begon meteen, met het strooien van rijst als een pasgetrouwd bruidspaar de kerk uitkomt.

Ik denk dat de fanatiekste fans op de achterste rij zitten, maar qua fanatisme viel het hier vanavond wel mee. Zo ging er bijvoorbeeld niemand dansen bij de Time Warp. Ik zat er klaar voor, zo moeilijk is dat dansje immers niet, Charles Gray (,,Boring!'' roep je als die in beeld komt) legt het zelfs uit met een plaatje:

It's just a jump to the left

and then a step to the right

put your hands on your hips

you bring your knees in tight

But it's the pelvic thrust

that really drives you insane

Let's do the Time Warp again

Let's do the Time Warp again.

Maar ik was niet van plan dat als enige te doen. Bovendien zong ik alles al uit volle borst mee. Ik was volgens mij zelfs de enige die ''Say it!'' en ,,In Disneyland'' riep op het juiste moment. 

Een goed moment was de pech met de auto van Brad en Janet aan het begin. Ze proberen achteruit te rijden en krijgen een lekke band. Op dat moment moet je het papieren zakje waar net de rijst nog in zat opgeblazen en paraat hebben, om het stuk te slaan. 

Dat lukt niet iedereen tegelijk, zodat je wel twintig seconden achterelkaar om je heen Plop! Plop! Plop! hoort. Er is bij zoiets ook altijd iemand die helemaal achteraan nog eens met zijn of haar Plop! komt. 

Brad en Janet zijn dan al uitgestapt en rennen met een krant op het hoofd tegen de regen (de hele zaal heeft dan ook een krant op het hoofd) naar het kasteel van dr. Frank-n-Furter. Daar hebben ze immers licht zien branden en in de zaal zwaait iedereen met zijn lichtstaafjes.

Wat een plezier. Als zoiets in Leeuwarden zou bestaan ging ik er elke week heen. En ik wil na afloop best helpen met opruimen. 

Een voetbalkenner aan het woord

Wat zitten er veel Italianen in dit hotel, dacht ik vanmorgen bij het ontbijt hier in München. Jonge mannen die elkaar begroetten zoals mensen elkaar in ontbijtzalen begroeten, ze scharrelen verdwaasd binnen, schrikken van de mevrouw die ineens verschijnt en hun kamernummer vraagt, verkennen de ruimte net zo lang tot ze hun bekenden zien. Heb je lekker geslapen, ja maar nu eerst koffie. 

Eentje droeg een zwart T-shirt met de rugtekst: I spent all my money on Lazio and beer.

Kort daarop liep ik de stad in en zag een sticker van Lazio op een voetgangersstoplicht geplakt. Misschien is er een wedstrijd, dacht ik.

Op het Marienplatz, voor het Rathaus, werd ik aangesproken door een man met een microfoon van Sky Sport. Verderop stond zijn collega met een camera op statief.

,,Mag ik u een paar vragen stellen over de wedstrijd van gisteren van Bayern-München tegen Lazio Roma?'', vroeg de man met de microfoon. ,,Voor de camera?'

,,Natuurlijk'', zei ik, want ik ben de kwaadste niet. ,,Maar heb weinig verstand van voetbal en ik heb de wedstrijd niet gezien. Dus wat was de eindstand?''

,,Drie-nul'', zei de man. Ik dacht dat hij nu wel op zoek zou gaan naar een ander, maar het gesprek ging toch door.

Wat dacht ik van de kansen voor Bayern-München? Waren die nu gekeerd nu ze in de kwartfinale zijn doorgedrongen?

,,Op basis van één wedstrijd kun je dat moeilijk zeggen'', zei ik diplomatiek. ,,Maar het kan een aansporing voor de spelers zijn.''

Dus ze maken wel een kans om te winnen, wilde de man weten.

,,Ik kom uit Nederland'', zei ik. ,,Net als Louis van Gaal. Die heeft hier toch gewerkt?'' De interviewer knikte. ,,Dat betekent dat Van Gaal in die club geloofde. En als hij erin gelooft doe ik het ook. Want dan kan er veel.''

Ik vond het tot dusver heel aardig gaan. Maar toen vroeg de man: ,,Waar denkt u over honderd dagen aan?''

,,Aan de zomer?'', probeerde ik. Maar ik had moeten denken aan het Fußball-Europameisterschaft dat deze zomer gehouden wordt. (In Duitsland, maar dat vond ik pas uit toen ik dit stukje tikte).

Ook hierdoor liet de interviewer zich niet uit het veld slaan. Gaat u kijken?

,,Ja vast'', zei ik. ,,Ik kijk meestal in het café.'' 

Toen de hamvraag: Maakt Duitsland een kans om Europees kampioen te worden.

Ik moest denken aan de legendarische en lollige quote van Gary Lineker (dat hij het heeft gezegd heb ik net opgezocht): 'Voetbal is een simpel spel waarin 22 mannen 90 minuten op een bal jagen en uiteindelijk winnen de Duitsers'. 

Maar dat zei ik niet, ik zei: ,,Daar kan ik geen uitspraak over doen, want dan mag ik mijn land niet meer in.''

Vermoedelijk hebben ze er niks van in de uitzending gebruikt en dat snap ik best.

 Een historische avond met Alexandre Desplat

Alexandre Desplat schreef muziek voor meer dan tweehonderd films en televisieprogramma's, waaronder het wonderschone begin van de film Birth van Jonathan Glazer, en de mooie van Ghost Writer en Venus in Furs van Roman Polański. 

Alle films van Wes Anderson van de laatste tijd deed hij, voor  The Grand Budapest Hotel kreeg hij een Oscar, net als voor The Shape of Water van Guillermo del Toro. Maar ook voor blockbusters als Godzilla, afleveringen van Harry Potter en de Starwarsfilm Rogue One draait hij zijn hand niet om. 

Hij mag als filmcomponist minder bekend zijn dan John Williams, maar die Alexandre Desplat bedoelen we. 

Hij was op 1 maart in de Goldene Saal van de Musikverein in Wenen om daar het Wiener Symphoniker te dirigeren met een keuze uit zijn eigen muziek. Theo Galama en ik hadden kaartjes. 

Met Theo ben ik in 2020 ook naar Wenen geweest, toen naar een programma met John Williams. 

Theo is een fan, zeker als het John Williams gaat. Die heeft hij in Boston, Milaan, Londen en Berlijn zien dirigeren. 

In Wenen stond hij destijds bij de artiesteningang, met een heleboel andere fans. Hij had de elpee van Jaws mee in de hoop dat Williams die zou willen signeren. Maar dat lukte niet. Wel heeft hij hem toe kunnen roepen: 'God bless you, mister Williams', waarop Williams zei: 'Thank you'.

Al heeft Theo minder met Desplat, hij had wel een elpee gekocht van The Shape of Water. Daarmee gewapend waren we een uur voor het concert al bij de artiesteningang van de Musikverein. 

Anders dan bij Williams was het daar nu niet druk. Wel was er een jong Pools stel. ,,Je hebt hem net gemist'', zei de jongen van dat stel. ,,Nog geen minuut geleden ging hij naar binnen.''

Theo snelde naar de artiesteningang, die grote ramen in de deur heeft. ,,Daar staat hij!'', riep hij. Hij hield de elpee omhoog tegen het glas, maar dat werkte niet. 

Doortastend trok hij de deur open en hield in het halletje de plaat weer omhoog. Desplat, die verderop stond met zijn vrouw, violiste Dominique Lemonnier, zag het, glimlachte en liep terug.

Dit leek me een historisch moment. Ik drukte mijn mobieltje tegen het glas van de deur en nam een reeks foto's. Hoe Desplat de plaat bekeek, hem signeerde met een witte stift (had Theo bij zich) en een hand gaf. Zijn vrouw (rechts op de foto) bekeek het geamuseerd  - alles duurde denk ik nog geen minuut.

Theo was, dat kunnen we gerust zo stellen, innig tevreden. ,,Wat een aardige man'', zei hij. ,,Hij was heel benaderbaar. Maar als we zonet niet een biertje hadden genomen bij het eten had ik dit nooit gedurfd.''

Ik stelde voor de kostbare elpee weer in het bubbeltjesplastic en de rugzak te doen, maar Theo bleef er wel tien minuten mee wapperen. Hij wilde er zeker van zijn dat de inkt echt droog was en niet per ongeluk weggeveegd kon worden. Er staat: Pour Theo, dan iets onleesbaars, dan de handtekening. 

Het concert was natuurlijk groots, Desplat wisselt vaardig van grote, dreigende monstermuziek naar hupse deuntjes, dansmuziek wisselt met thrillermuziek, hij liet een stuk horen van een Ravel-achtig fluitconcert met solist, er was een 21-koppig kinderkoor en 1 Wiener Sängerknabe voor een liedje uit Pinocchio, de bezienswaardige animatiefilm van Guillermo del Toro. En er was een reeks uit The Shape of Water - erg mooi, zeker nu. 

Muziek uit Birth, Ghost Writer of Venus in Furs zat er helaas niet bij, maar je kunt niet alles hebben. 

Auf Wiedersehen

1. Ich lebe so gerne!

Auf Wiedersehen staat er op sommige grafmonumenten van het Zentralfriedhof in Wenen. Simpel 'tot ziens',  dat heb ik in Nederland nog nooit op een grafsteen gelezen.

Ergens anders op deze reusachtige begraafplaats, met een kerk-achtig gebouw in het midden, las ik: 'Ich lebe so gerne! Ich glaube, ich lebe sogar noch gerne, wenn ich einmal gestorben bin.'

Nog weer ergens anders, bij een groot monument met treurend beeld en al (zulke beelden zie je hier heel veel), van een man die kennelijk nooit getrouwd is: 'Familienglück es war ihm nie beschieden / Er stand allein in diesem Welt / Nur treue wahlververwandte Seelen / Sie haben ihm sie aufgehellt'. Wahlverwandt, zo'n woord voor mensen met wie je je verwant voelt heeft het Nederlands niet.

Om een bezoek aan dit Friedhof extra aantrekkelijk te maken, zijn Ehrengräber voor beroemde mensen dicht bij elkaar gezet. Zo hoef je niet lang te zoeken om Beethoven, Mozart, Schubert (van links naar rechs op deze foto), Brahms, Von Suppé, György Ligeti en Hugo Wolf te vinden.

Mozart is - als graf - natuurlijk namaak: die is destijds anoniem in een armengraf beland, maar dit is meer een eerbetoon. 

Onder een kubusvormig rotsblok ligt componist Arnold Schönberg, van de twaalftoonsmuziek. Van wie bekend is dat hij triskaidekafobie had, angst voor het getal dertien. Hij overleed op vrijdag de dertiende. 

Opvallend ook is het graf van Udo Jürgens, een marmerblok dat een vleugel voorstelt met een doek erover, ervoor heel veel bloemen en van die rode kaarsenpotjes. 

Verder ontmoet: natuurkundige Ludwig Boltzmann, regisseur G.W. Pabst, actrice Hedy Lamarr, van wie altijd vermeld wordt dat ze de eerste actrice was die naakt in een film te zien was en die daarnaast een zelf-opgeleide uitvinder was, die in de Tweede Wereldoorlog een manier - voor de geallieerden - bedacht om het verstoren van radiosignalen te voorkomen, acteurs Theo Lingen, Curd Jürgens en Werner Krauss; die laatste omstreden vanwege zijn rol in de antisemitische nazifilm Jud Süss. 

2. Maar waar ligt Harry Lime?

Harry Lime is de bad guy uit The third man (1949), die in Wenen deels tussen de ruïnes is opgenomen. 

De film begint min of meer met zijn begrafenis, op dit Zentralfriedhof, maar (spoiler alert) een schoolkameraad van hem (Joseph Cotton) komt erachter dat het een fake-begrafenis is. Lime (gespeeld door Orson Welles) leeft nog - geheimzinnigheid alom.

Waar was dat graf? Op het plaatje uit de film zie je een hoge zwarte grafsteen met een kruis erop. Familie Elchinger staat erop. Ik vond een website van iemand die meldde dat die steen er in 2016 nog stond, en ook de plek op vak 43A precies aangaf, zodat ik nu weet dat die Elchinger-grafsteen inmiddels geruimd is. 

Die heeft pal rechts naast dit pad gestaan, met de achterkant naar die grijze lage steen. Dus het graf van Harry Lime hebben ze gefilmd boven dat paadje. 

Voor het Wener Zentralfriedhof zal zoiets te frivool zijn, maar als ik hier de baas was, stond er een bordje.

Nu ik toch bezig was ging ik meteen op zoek naar de laan.

Die lange laan van de laatste scène, een lange opname waarop Alida Valli naar de kijker toe loopt, of eigenlijk naar Joseph Cotton, en hem passeert of ze hem niet ziet. Alles met die legendarische muziek van Anton Karas.

Die was vlakbij vak 43A. Achterin die laan zie je een wit ding: dat is de obelisk voor de Russische soldaten die in 1945 bij de bevrijding van Wenen zijn omgekomen - dat was tijdens de filmopnamen nog maar drie jaar geleden. Tussen de bomen rechts staat nog iets hoogs wits, dat is een grafmonument dat er nog steeds is. 

Zo ziet her er nu uit, die bomen zijn inmiddels heel anders, maar ik had wel meteen het melodietje in mijn hoofd. 

Op een website vond ik ook het adres van de deur waar Harry Lime verstopt staat. Maar daar ga ik niet heen, want ik moet voorkomen dat lezers van dit blog denken dat ik een filmfreak ben.

3. En dan is er koffie

,,Ik zal u vertellen wat u wilt'', zei de kelner van Konditorei Oberlaa, bij de toegangspoort van de begraafplaats. ,,U wilt een Kännchen Kaffee.'' 

Ik schrok een beetje van hem want hij stond ineens bij me aan tafel. Hier in het restaurant zat verder bijna niemand, in een zaaltje ernaast zaten de mannen te praten die ik net nog een begrafenis had zien doen.

De kelner droeg een uniform, bij binnenkomst had ik hem voor een bewaker aangezien. Zijn haar was strak achterovergekamd. Hij had het goed geschoten, na alle indrukken was ik wel toe aan koffie. Het gebak waar hij ook nog op wees sloeg ik af. 

Toen ik even later met hem afrekende en vertrok zei hij: ,,Auf wiedersehen.'' 

Nu ik dat op zoveel stenen had gelezen vond ik dat heel anders klinken.