Filmfestival

Ik ga me vandaag op de borst slaan.

Morgen begint het Noordelijk Film Festival, dat voor de 25-ste keer gehouden wordt. Ik heb al een passepartout, het wordt mijn 23-ste keer. Het allereerste, dat nog door onze wiskundeleraar Jan Schaafsma is geopend, daar las ik alleen over in de krant, bij het tweede studeerde ik al en dan kun je je van alles leuks veroorloven.

Het was eerst eens in de twee jaar, tussendoor is er een keer een festivalletje geweest achter de Tille, waarvan ik altijd heb gedacht dat het ook een aflevering was.

Omdat ik wat films betreft boekhoudersneigingen heb, kan ik melden dat ik op het Fries Filmfestival de volgende films heb gezien:

In 78 Maitresse, Barocco, Nashville, The Conversation, Faengnisse, Providence, L'Invitation, Cria Cuervos, Buffalo Bill and the Indians, Three Women, The Late Show.
Op mijn eerste maakte ik het meteen bont door zeven films achtereen te zien, met The Late Show als laatste, Dat was een als komedie verpakt detectiveverhaal waarin een oude heer moest samenwerken met een getikte dame. Ik kon het absoluut niet volgen, ik herinner me alleen dat ze met een busje door allemaal voortuintjes heenrijden en dat de Nederlandse titel was 'Alleen de kat kende de moordenaar...'
Toen kregen films af en toe nog Nederlandse titels. Tegenwoordig is dat allemaal Engels. Zelfs films uit niet-Engelstalige landen krijgen hier Engelse titels, zoals Songs from the second floor.

In 79 Hospital, La Salamandre, Daddy, Bof, Portrait d'un Livreur, Ludwig, Requiem für ein jungflaulichen Koenig
Dat was een tussendoortje in een kruipdoor-sluipdoorruimte achter boekhandel De Tille, of misschien achter die Doopsgezinde kerk aan de Wirdumerdijk. De film Ludwig, een reeks stilstaande toneelscenes van de Duitse regisseur Hans-Jürgen Syberberg die later een film over Hitler zou maken van wel een uur of zes, zeven, was nogal saai. Maar bij het verlaten van de zaal zei een dame, die volgens mij ook altijd goede boeken las, dat het de beste film was die ze haar hele leven had gezien. Later kwam ik erachter dat je bij elke film mensen kunt treffen die zulke dingen zeggen, vooral op festivals.

In 80 Messidor, Die Blechtrommel, Hongaarse Rhapsodie, Despair, Les petites Fugues, Chiedo Asilo, La signora senza Camelie, Il Grido, La Notte, Deserto Rosso, Het Teken van het Beest
In de Harmonie verzamelde zich zondagmiddag een groep mensen die allemaal hadden meegewerkt aan Het Teken van het Beest, een film van Pieter Verhoeff waarvan Rink van der Velde later steevast zou zeggen dat ze hem er nog geld voor schuldig waren. In elk geval, we konden hoog springen of laag, we mochten als gewone festivalbezoekers niet naar binnen: dit was de galapremière en alleen voor genodigden. ,,Rot op met je galagasten'', dacht ik, want ze namen er wel urenlang mee de grote zaal in beslag, terwijl wij hooguit in de foyer naar korte tv-filmpjes van Verhoeff op monitoren konden kijken. Tegenwoordig mag ik zelf meestal wel bij zulke gala's naar binnen en denk ik er genuanceerder over.

In 82 Kaltgestellt, Fort Apache, Golven, The Big Sky, Citizen Kane, A Zsamak Szive, Lola, Return of the Secaucus Seven, Tirez sur la Pianiste, La Dolce Vita, 81/2, The Seven Samurai, Lolita
Vroeger had je in Hongarije regisseur Miklos Jansco, van wie je de films meestal alleen op dit soort festivals zag, met lange rijen mensen of soldaten op paarden in het landschap en vaak ook mooie naakte vrouwen. Hier was d'r ook zo een, boven staat hij met een rare titel, maar hij heette gewoon Hongaarse Rhapsodie. Hoor je ook nooit meer wat van. En kijk eens naar dat mooie aanbod van toen met lekker veel klassieke films.

In 83 Road Games, Movie Movie, Allonsanfan, Vertrouwen, Die Freudlose Gasse, Het vlot Medusa, La Notte di San Lorenzo, Salo of de 120 Dagen van Sodom, Céline et Julie vont en Bateau, En de tijd stond stil, Nouvelle Babylon, Simon del Desierto, Cet Obscur Objet du Désir, Il Seme dell'Uomo
Toen ik vorig jaar ‘Salo’ op een plaatsnaambordje zag staan, moest ik daarheen. Ik heb er koffiegedronken op een terras en een kaartje met Groeten uit Salo maar dan in het Italiaans naar Kees gestuurd, die dat vast wel zou waarderen. Het was er zomers en loom, maar ik verwachtte de hele tijd dat ik bij de koffie een dampende drol zou krijgen om op te eten, of dat er allerlei naakte jongelui aan honderiemen voorbij zouden snellen.
Niets van dat al. Bij de vertoning van Salo, in het Harmoniezaaltje dat Theater Aan Het Water heette, liep er wel bij elke scène zo’n beetje iemand de zaal uit, altijd plezierig om mee te maken.

In 84 Last Night at the Alamo, Edith's Tagebuch, The Swimmer, Obsession, Another Way, Hard Core, Cat People, Seven Beauties, La Belle Captive, Novecento I & II, Close Encounters of the Third Kind
Wie we ook troffen op dit festival was Lieneke, mijn oud-lerares Nederlands. Ze heette eerst Slof van de achternaam, later Jongeling, nog weer later De Jong en nu was ze getrouwd met ene Peter, die ik via-via ook weer kende. Ik was een van de leerlingen vroeger die erg van haar geporteerd waren, net als Wybren de Boer naar ik later hoorde.
Maar er was ook een felle tegenstroom, die onder meer het gerucht de wereld in had gestuurd dat ze wel eens in een pornoboekje zou hebben gestaan. Later is ze wat raar uit Leeuwarden vertrokken, want er was iets onduidelijks gebeurd met het geld van leerlingenvereniging Eloquentia, waar zij de hand in zou hebben gehad. Daarnaast was ze een goede bekende van Michael Zeeman, dat werkt dan ook tegen je.

In 85 De Jeugd van Iwan, The Brother from Another Planet, Morgen in Alabama, India Song, Hiroshima Mon Amour, Don Quichot, Mean Streets, Les Princes, Edge of the City, Andrei Rublev, Roma Città Aperta, Carnal Knowledge
De indrukwekkendste film van dit festival, tegenwoordig in maar liefst twee versies op dvd te koop, was Andrei Rublev van Tarkovski. Daar komt onder meer een belegerings- en veldslagscène in voor die me nu nog op het netvlies staat, waarin een wit paard met opengereten hals langs een trap naar beneden struikelt. Er zou een overzicht moeten komen van mooie scènes met paarden - zoals de paardenslacht uit ‘Sang des Bêtes’, die je ook maar een keer in je leven hoeft te zien om hem nooit weer te vergeten.
Weer was er een stukje randstad naar de Harmonie gekomen, om de première van De Dream bij te wonen. Een hardcoresocialist beklaagde zich van te voren al omdat geen enkele Friese socialist, voorzover hij wist, voor de film was geraadpleegd. Gewone mensen kwamen er niet in: die gingen naar de machorelatiefilm Carnal Knowledge.

In 86 Almost You, Giant, The Company of Wolves, The Great Rock 'n Roll Swindle, The Year of the Quiet Sun, Witness, On the Waterfront, The Right Stuff, Gallipoli, Mishima, Insignificance, Dance With A Stranger, The Year of Living Dangerously, Padre Nuestro

Tante Rietje, die ik altijd tegenkom op het festival, was diep onder de indruk van Witness - er was bij deze aflevering een overzicht van regisseur Peter Weir. Het was dat weekeinde de meest geliefde film, terwijl ik hem, nu ik hem terugzag, een beetje té vond: het middenstuk was te veel Het Land Waar Het Leven Goed Is.
Mijn mooiste dit weekeinde was The Right Stuff, de ironische astronauten- en straaljagersfilm die destijds de kranten haalde omdat hij in Nederland niet werd uitgebracht, alleen maar op video. Dus als je hem op een groot doek kon zien, moest je die kans grijpen. (Tegenwoordig is het schering en inslag, films die de bioscoop niet eens meer halen, en daar kunnen hele goeie bij zitten. Bekijk Moonlight Mile maar, met Dustin Hoffman en Susan Sarandon.)

In 87 A Hard Day's Night, Rendez-Vous, Diavolo in Corpo, Prima Delle Revoluzione, Year of the Dragon, Rumble Fish, Woodstock, Der Schneider von Ulm, Yellow Earth, Fords on Water, Caravaggio, Heat, Nine 1/2 Weeks
Wat een sensatie: in Diavolo in Corpo kwam een scène voor waarin ‘onze’ Marusckha Detmers haar overbuurjongen echt pijpt, terwijl ze nog wel getrouwd is, in de film dan, met een terrorist die net voor het gerecht staat. Nou, dat laat een festivalpubliek niet lopen.

In 88 Babette's Feast, Tenue de Soirée, Permeke, La Famiglia, las Aguas Bajan Turbias, Wish You were Here, One-Eyed Jacks, Slam Dance, een reeks korte Peter-Greenawayfilms, Good Morning, Babilonia, een reeks korte Griffithfilms, Ivan de Verschrikkelijke I & II, The Chase, Tiempo de Morir
De filmstukken in de Leeuwarder Courant werden van oudsher geschreven door Symen G. Kingma, die ik al las als scholier, en die een oudere heer bleek te zijn met wit haar en stoer soldatenpraat en Wim Vervoort, die het mier had aan horrorfilms. Nu mocht ik ook: het was een van mijn eerste filmstukjes voor de krant. Ik weet niet meer wat ik heb geschreven. maar Babette’s Feast vond ik de leukste en Good Morning Babilonia de allerverschrikkelijkste.

In 89 Big Time, Blueberry Hill, L'Oeuvre au Noir, The Beekeeper, Pane, Amore e Fatasia, Lome Hannes, La Lectrice, Don't Look Now, A Short Film about Killing, La Bohème, De Opgang, Voltati Eugenio, Mapantsula, Il Gatto, Melancholia, The Match Factory Girl, The Shining
Ik weet niet meer hoe vaak ik The Shining heb gezien. Maar hoewel hij heel helder en rechtlijnig is verteld, en de camera als het ware keer op keer de gangen van het Overlookhotel doorwandelt, zou ik er nog altijd niet een hotelplattegrond van kunnen tekenen.

In 90 The Little Shop of Horrors, Maandagmorgen, Leeuwarder Stadsjournaals, Monsieur Hire, Roger & Me, Easy Rider, Une Histoire Immortelle, For Queen and Country, Veronica Cruz, Dandy, Et La Lumièere fut, un Monde sans Pitié

Eduard Jansse, die nu niet meer leeft, kwam je in de stad altijd tegen, met een ouderwetse bromfietshelm op, een beige jekkertje om het enorme lijf, een oordopje in om zijn transitorontvanger te beluisteren en een verrassend hoge stem, voor zo’n groot iemand. Hij had altijd zijn cameraatje bij zich en filmde branden, een rit van koningin Juliana door Leeuwarden, waarbij de politie nog ijlings een gevaarlijk loshangende tak aan de Groningerstraatweg had afgezaagd - Jansse was erbij! - en zelfs het reilen en zeilen in jongerencentrum Hippo. Bij de vertoning hier leverde hij zelf commentaar, onder meer dat de jongelui zich hier in Hippoe tegoed deden aan ,,biologische voedsels’’. Die filmpjes zijn nu allemaal op het gemeentearchief maar je hoort er nooit meer iets van.

In 91 Flying Elephants, The Kid, Aventir, The Reflecting Skin, Hi, Mom!, La Banyera, Das Heimweh des Walerian Wrobel, Dali, Santa Sangre, La Discrète, La Double Vie de Veronique, La Captive du Désert
Dit was de topper: het dertiende filmfestival. De Harmonie was gesloopt, daar waren ze nieuwbouw aan het maken, en directeur Tjerk Visser en zijn bestuur hadden bedacht dat ze naar Zalen Schaaf en de omgeving zouden gaan. In woonhuizen en in de voormalige synagoge werd ook gedraaid, en de openingsfilm, The Kid, van Charlie Chaplin, was in de Grote Kerk voor een handjevol mensen. Ze hadden onder meer allerlei Baskische films, en als lekkermakertje zei Tjerk dat daar ,,opvallend veel seks’’ in zit.

Dus aan de voorbereiding lag het niet.

Maar het festival was een ramp. De projectie in Zalen Schaaf was abominabel (,,of ze op een oude onderbroek van mijn opoe vertonen’’, zei Dick Hollander tegen me, en dat heb ik ook in mijn stukje gebruikt) en die in de Synagoge was ook niet veel.

Of ik de Catalaanse filmmaker Antonio Ribas, wiens film Dali zou worden vertoond, even wilde begeleiden naar Hotel De Pauw, want de vrijwilligers waren op. Dus ik liep met hem naar het hotel, bleek zelfs wel eens een film van hem te hebben gezien zonder dat ik me dat zelf had gerealiseerd, dus dat was allemaal heel gezellig.

De volgende morgen rammelde hij aan de deur van de synagoge (waar nu dansschool Saco Velt in zit), toen ik passeerde.

,,Hebt U misschien een sleutel?’’, vroeg hij.

Nee, die had ik niet, ik zat niet in de organisatie. Maar ik wilde wel even met hem op zoek.

,,Ik wil voor de vertoning van mijn film even de Dolby-installatie controleren’’, zei Ribas.

Ik heb hem snel overgeleverd aan Tjerk Visser, want ik had het hart niet om te vertellen dat er in de synagoge gewoon een projector op een hoge tafel stond, en het geluid uit éen box kwam, die voorin onder het geïmproviseerde doek op een kantinestoeltje stond. Ik heb de film er wel gezien, de zoon van Anthony Quinn speelde de titelrol. Ik kon me amper concentreren omdat ik medelijden met de maker had. Er was geloof ik ook niet zo heel veel aan, van de film is weinig meer vernomen.

In 92 Utz, My Childhood, My Ain Folk, Muno no hito, Gas-Oil, Rebro Adama, The Trial, Five Girls and a Rope, Mau Mau, Best Intentions, Ill Fares the Land, Afraid of the Dark, Hear My Song
Tjerk Visser werd de laan uit gestuurd, Anneke van Renssen volgde hem op, het festival verhuisde naar het filmhuis in de Beurs (waar nu de ANWB zit) en naar de bioscoop aan de Wirdumerdijk (waar nu een telefoonwinkel zit). Dat in die bioscoop was eigenlijk wel leuk, al moest je veel rennen omdat de pauzes tussen de films kort waren gehouden. Te gast was regisseur Uwe Schrader (Mau Mau), een enorme spraakwaterval om te interviewen.

In 93 was ik er niet.

In 94 Trois Couleurs Rouge, Hedd Wyn, Cleopatra, Amateur, Living with an Idiot, Il gattopardo, Gogs, The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert, Night of the Iguana, Die toedliche Maria, Fresh, Little Odessa
Weer terug in de Harmonie. Gekste film was Living with an Idiot van Rogozhkin, die hoe hard je ook op internet zoekt, niet op dvd te vinden is. Absurd verhaal: een Russisch stel neemt, omdat je dat nu eenmaal doet, een idioot in huis en van daaraf gaat het bergafwaarts. Van die Rogozhkin mag wel eens een overzicht komen en dan wil ik hem zelf wel ophalen uit Leningrad.

In 95 Somebody to Love, Snake Eyes, A Game with no Rules, Rotwang muss Weg!, La Cité des Enfants Perdus
Weinig gezien, want ik had net een huis gekocht en de vloer moest gelakt . Dat kon mooi: je schuurde, lakte, en ging dan naar een film want het moest steeds zes uur drogen. En dan kon je weer verder.

In 96 Dead Man, Ridicule, Beautiful Thing, On the Beat, Memoria de lo Desconocido, Kutzooi, Ofksie, De Vuurtoren, Leningrad Cowboys Go America, Secrets and Lies, Michael Collins, Dying to go Home, Surviving Picasso
Ik was gestrikt om een forum te leiden met filmers Lodewijk Crijns (Kutzooi, Met grote blijdschap) en Natalie Alonso Casale (Memoria de lo Desconocido).
Crijns was een aardige, praatgrage vent, die uit zichzelf aangaf, dat er in de namaakdocumentaire Kutzooi een Fries elementje zit, het opvallendste special effect uit de film. Maar Alonso Casale was een artistiekerig tutje, die helemaal niks zei behalve ‘ja’, ‘nee’ of ‘daar geef ik geen antwoord op’ (op een vraag of ze van plan was om Werther Nieland van Gerard Reve te verfilmen, wat ze destijds van plan was). Gelukkig zat het publiek gewoon bier te drinken en er doorheen te kletsen.

In 97 Mrs. Brown, Career Girls, Forgotten Silver, Brassed Off, Y'aura-t'il de neige a Noël?, The Winter Guest, Marian, One Night Stand, The Full Monty, Twin Town, Irma Vep, The Last Wedding, Wilde, Goodbye South, Goodbye
Het festival had twee actrices te gast, Marianne Jean-Baptiste en Brenda Blethy, die de hoofdrollen speelden in Secrets and Lies. (Terschellinger titel: het secreet van Lies)
Hoewel ze bij het festival altijd roepen dat ze het geld liever aan films dan aan gasten uitgeven, zijn ze nog steeds trots op deze twee en beginnen ze daar altijd over, hoe’n leuke tijd dat is geweest.
Dat geloof ik ook best, want die twee vrouwen waren hier echt om zich te vermaken. Ze logeerden in het Stadhouderlijk Hof en op het festival waren ze volgens mij goed voor minstens de helft van de wijnomzet.

In 98 The Mighty, A Clockwork Orange, Devil's Island, De Pijnbank, On Connait la Chanson, Velvet Goldmine, High Art, TwentyFourSeven, Lock, Stock and Two Smoking Barrels, Kino im Kopf, Sic, Nettoyage à Sec, La Vita è Bella, The Comedian Harmonists, Men With Guns

Ik moet eigenlijk helemaal niet meer naar A Clockwork Orange gaan, want daar heb ik nou echt altijd wat over te zeiken. Ditmaal ook: de kopie was verder mooi en vers, maar bij een rolwissel miste er een stukje uit. Dan moet je net bij mij zijn, ik zou mezelf geen opgewonden standje willen noemen maar dit soort gedoe, daar hou ik niet van.
Trouwens, in de Leeuwarder bioscopen kunnen ze er ook wat van, waar ze soms zo de aftiteling uitzetten, bats, de muziek en het licht aan, hup eruit mensen. Kwaaier kun je mij niet krijgen.

In 99 The Straight Story, Three Seasons, B. Monkey, Bedrooms and Hallways, The Apostle, Buena Vista Social Club, Aimée und Jaguar, Les Convoyeurs Attendent, Talk of Angels, Legend of 1900, Ca commence aujourd’hui
Sommige regisseurs vallen per film verder tegen. Vroeger had ik veel op met Wim Wenders, die maakte mooie films als Im Lauf der Zeit, Der Amerikanische Freund en Der Himmel über Berlin. Paris, Texas, daar twijfelde ik al een beetje, en in de tussentijd is er heel wat shit bijgekomen. Wie me niet gelooft, moet maar eens kijken naar The Million Dollar Hotel. Hier was een documentaire over die stokoude Cubaanse muzikanten die zo in zijn, fleurig gefilmd, maar zonder lijn en je hoort geen enkel muzieknummer tot het einde uit. Men vond het een prachtige film.

In 2000 Billy Elliot, Les Amants Criminels, 6ixtynin9, Drôle de Félix, Princess Mononoke, Boiler Room, Ludwig, Twin Falls, Idaho, Nurse Betty, Baise Moi, Angels of the Universe, Himalaya, La Veuve de St. Pierre
Kees de Vries merkte na Billy Elliot op, dat het hoofdrolspelertje een jonge Edwin van der Sar is. Zoiets kun je zelf niet meer verbeteren, dat moet je gewoon jatten en in je krantenstukje gebruiken.

In 2001 Le fabuleux Destin d’Amélie Poulain, Made, Titus, Songs from the Second Floor, The Hand behind the Mouse, Intimacy, Domésticas, RKO 281, Italiensk for Begindere, Alas del Corazon, Chopper, Enigma, Marie-Line, The Anniversary Party, Maëlstroem, The Most Fertile Man of Ireland
Tegenwoordig zijn er eigenlijk elk jaar wel een paar gasten op het festival en nu was er Dudi Appleton, maker van The Most Fertile Man of Ireland. Hij won een prijs.

,,Wil je hem niet interviewen’’, vraagt Anneke van Renssen dan altijd. ,,Ik begrijp niet dat je hem als krant niet wilt interviewen.’’

Vaak doet ze dat net zo lang tot je toegeeft, vooruit maar, we gaan even met hem praten, al is er morgen helemaal geen ruimte voor in de krant en al is zijn film, bekroond of niet, nooit weer in Leeuwarden te zien, zodat je er ook later niet nog eens mee kunt komen. Appleton was overigens vooral geïnteresseerd in waar de gratis biertjes te halen waren, en de avond ervoor had hij de Ierse pub al even verkend.

In 2002 Superman, Spirited Away, El Bola, De Kameleon sjocht yn it Waar, Demon Lover, Kukushka, All or Nothing, Spirited Away, To End All Wars, Cresz Tereska, Bloody Sunday
Lars en Jurriaan logeerden bij mij voor het festival. Ik zei, dat kan best, maar dan moet je naar de film Spirited away, want daar was ik de vrijdagavond van het festival al helemaal verrukt van. ,,En als je die niet leuk vindt, mag je nooit weer bij mij logeren’’, dreigde ik, want soms moet je het mensen goed duidelijk maken.
Natuurlijk vonden ze hem leuk, want het is een topfilm, die ik hetzelfde weekeinde voor de tweede keer bekeek en een paar weken later via internet op dvd kocht.


Dit jaar

Bij het doorlezen van het programma voor dit jaar werd het me een beetje angstig te moede. Het is leuk dat het festival langer is dan een weekeinde, maar op donderdagochtend en op vrijdagochtend kun je nergens naartoe. Want dan draait in twee zalen zes keer El Bosque Animado, een Spaanse computertekenfilm - de eerste computertekenfilm uit Europa, zelfs. En die is van te voren al uitverkocht, het staat in het programma, ze hebben ermee geleurd op scholen. Het zal voor het festival goed zijn, maar ik hou er niet van.

Zo'n 25-ste keer schept ook verplichtingen: van de films die de laatste jaren met een prijs zijn bekroond zouden er toch een paar te zien moeten zijn. Helaas zijn er maar zes oudjes, uitgekozen door Jan van der Hoek, waarvan er eentje gek genoeg een besloten voorstelling krijgt, Querelle van Fassbinder, die zotte homofilm met al die fallische meerpalen, en de ingevoegde Franse neobarok Les Amants de Pont Neuf met veel vuurwerk en camerazwier.

Naast Der Amerikanische Freund van Wim Wenders, die er te zien is, had natuurlijk Ripley’s Game moeten draaien, naar precies hetzelfde boek van Patricia Highsmith, maar dan van dit jaar, met John Malkovich en geregisseerd door Liliane Cavani, die ooit schandaal maakte met de sm-romance De Nachtportier.

En nu we toch bezig zijn: er had er ook best een overzichtje van de onlangs overleden Leni Riefenstahl in gekund. Iedereen heeft wel eens van haar gehoord, maar zelden heeft iemand een film van haar gezien. Of van Charles Bronson - ook overleden dit jaar, en een mooie icoon uit de jaren zeventig. Op een festival waar zes keer dezelfde kinderfilm vertoond wordt, mag dat best.

En een boekje over 25 jaar filmfestival, had dat werkelijk niet gekund?

Aan de andere kant, ik heb ook altijd wat te zeiken. Per slot van rekening kan ik nu eindelijk eens L’Annee dernière a Marienbad zien, een van de beroemdste saaie Franse films.