Conversatieles: hoe stuur ik het gesprek

Op het verjaardagsfeest zaterdag was Ingrid ook, een oudere dame die je niet zomaar over het hoofd ziet en die goed in staat is gesprekken te domineren en naar zich toe te trekken. 

,,Heb je een nieuwe bril?'', vroeg ze, geleund tegen het kookeiland.

De vraag verbaasde me, ik had haar pas nog getroffen en ik heb deze bril alweer een paar jaar. ,,Een nieuwe bril?'', zei ik.

,,Ja'', herhaalde ze. ,,Je hebt een nieuwe bril, of niet?''

,,Nee hoor'', antwoordde ik. 

,,Ik wel'', zei ze. 

Daar was ik met open ogen ingevlogen.

Bandoeng zonder Leeuwarder Courant

Mijn oom Atse werd begin 1949 naar Bandoeng gezonden, net als veel andere Nederlandse jongens. Hij schreef veel brieven naar huis, die allemaal bewaard zijn en dat is een tref want hij heeft een prettige stijl en beschrijft van alles: hoe de dagen eruit zien, wat er te doen is, wat ze beleven. 

Ik kreeg die brieven met nog wat spul van mijn nicht Eyda, de dochter van Atse. Eyda woont in Paramaribo en stuurde me en doos vol op per luchtpost. Ik moest hem afhalen in een winkel in de Kinkerstraat in Amsterdam. 

Dit zat er allemaal in. Die twee multomappen zitten vol brieven van en naar Indonesië. De foto's linksboven zijn van het Kooihuis in Nes, dat boekje midden onderin is daarvan het gastenboek. 

Ik ben al dat spul aan het doorploegen en kom in een brief een bijzonder verzoek tegen van Atse, inmiddels 22, aan zijn beppe - de moeder van mijn beppe dus. Bandoeng is mooi, schrijft hij, de warmte went, maar 's avonds verveelt hij zich. Hij schrijft:

Dat gesjouw naar de bioscoop gaat ook vervelen; we krijgen nu nieuw licht in de kazerne zodat we dan eindelijk eens weer een krant of een goed boek lezen. Ik ben van plan dan weer aan de studie te gaan. 

Over kranten gesproken ik heb net een brief aan thuis geschreven en daar heb ik één ding vergeten te schrijven en dat is of ze me niet kunnen abonneren op de Leeuwarder Courant. Dan blijf je wat op de hoogte van wat er zich alzo in en om Leeuwarden afspeelt. Anders vervreemd je helemaal van de oude omgeving, Zou u Vader willen vragen bij gelegenheid of ze dat niet voor me kunnen doen.

Een 22-jarige die de krant leest. Het waren echt andere tijden. 

VERVOLG

Kort daarop schrijven zijn ouders hem dat ze een abonnement op de Leeuwarder Courant hebben geregeld, dat ingaat in juni. Duur is het wel, schrijft zijn vader, mijn pake: 5,50 gulden per maand.

Is dat duur? Uit een andere brief van Atse maak ik op dat hij 50 gulden soldij per maand krijgt, daarvan 15 gulden voor sigaretten kwijt is en met de rest net rondkomt.

(De foto van Bandoeng vond ik op internet, ik heb hem een kleurtje gegeven)

Naam na naam na naam

Mijn column in de Leeuwarder Courant van woensdag (door een grote storing bij de krant donderdag) ging over het dertiende boek van journalist en nazi-jager Jack Kooistra. 

Het boek heeft de grimmige titel 5017 vermoorde Joodse kinderen van 0 tot 16 jaar, de kern is de lijst met namen, leeftijden en woonplaatsen van al die uit Nederland weggevoerde en vermoorde kinderen, tijdens de Duitse bezetting. De meeste komen uit Noord-Holland, uit Friesland waar de Joodse gemeenschap kleiner was, waren het er 44.

Daar kwam een reactie op van kunstenares Carla van der Heide. Ze stuurde een reeks afbeeldingen mee, gemaakt door Rineke Marsman. Ze zijn te zien geweest in het Van Reekum Museum in Apeldoorn, hierboven staan er vijf.

Marsman baseerde ze op het forse boek van Serge Klarsfeld, de Franse jurist en nazi-jager, Le Mémorial des Enfants Juifs déportés de France. Een vergelijkbaar boek, dat dertig jaar geleden verscheen. Het is zijn geheel online te raadplegen. 

Waar is de man van dat feestje?

Project X in Haren was alweer wat weggezakt, maar deze week was de herdenking, vanwege een documentaire op Netflix. 

Daardoor schoot me te binnen dat ik een dag of wat na die rellen met een van de fotografen heb staan praten die er voor de krant was. Het resulteerde in onderstaande column.

 

De zoektocht naar die column leverde me er nog een op, over een van de verdachten, die hieronder staat. Wat zou er van hem geworden zijn? 

Bommeldingen

Het Sint Anthoon in Leeuwarden hield in mei een fancy fair, oftewel een marktje, in het kader van het zeshonderdjarig bestaan. 

Het was lekker weer, langs en in de tuin stonden kraampjes en er lagen en stonden allerlei zaken van de vliering van het Sint Anthony Gasthuis, die was opgeruimd, en van bewoners. Staatsieportretten van koningin Juliana en prins Bernhard en andere leden van het koninklijk huis, meubels, potten, vazen, handwerkspullen. Ik kwam met twee tuinstoelen thuis.

Een stand lag vol met de kostelijke Bommel-pockets van uitgeverij De Bezige Bij, drie verhalen per boek. Echt veel: sommige lagen hier vijf, zes keer; wel honderd van die boeken in totaal lagen te schitteren in de zon.

Vroeger heb ik ze verzameld en verslonden, ondanks dat de afbeeldingen wat klein waren, terwijl ik die ook erg mooi vond. Nog steeds, trouwens. De omslagen werden ontworpen door Phiny Dick, de vrouw van Marten Toonder. De boeken riepen van alles bij mij wakker, de optredende personages, dat taalgebruik, citaten, de hele wereld van Rommeldam en wijde omstreken.

Achter de tafel stond een man die Leo of Lex heette. Ik complimenteerde hem met zijn verzameling. ,,Ik heb er een aantal'', zei ik. ,,Maar ik koop nu niks want ik probeer thuis juist op te ruimen.''

,,Precies dat'', zei Leo of Lex. ,,Dat ben ik ook aan het doen.''

Hij vertelde dat hij de eerste pockets van een tante had geërfd en ze daarna was gaan verzamelen. Steeds als hij er een tegenkwam op een boekenmarkt kocht hij dat, vandaar al die dubbelen. 

,,Ik zie allemaal favorieten van vroeger'', zei ik. ,,Ik was heel dol op De Bovenbazen. En op Het Booroog. En op De Tijwisselaar, met Kobbe Kobbema. Zo'n naam vergeet je niet weer. Wat waren uw favoriete Bommelverhalen?''

,,Geen idee'', zei Leo of Lex. ,,Ik heb ze niet gelezen, ik ben dyslectisch.''

It's a bird! It's a plane! It's a teddybear!

 

Voor me in de Pathé-bioscoop ging vanmiddag (9 juli) een stel zitten van wie de man een teddybeertje onder de riempjes van zijn rugzak had. Hij zette het beertje voor zich neer. Zo viel me op dat de knuffel een Superman-pak aan had. En hij had de kenmerkende knop in het oor: een echte Steiff, het beroemde teddyberenmerk.

,,Dit is mijn favoriete teddybeer'', legde de man uit toen ik hem ernaar vroeg. ,,Heb ik meegenomen, want hier in de bioscoop hebben ze geen merchandise.''

De man komt uit Bitgumermole, vertelde hij, het Smallville van Friesland (bedenk ik er nu bij) en is Superman-fan. ,,Hoe vond je de films van Zack Snyder?'', vroeg ik. Daarover zijn de fans verdeeld, omdat die duister en somber zijn en Superman toch meer een helblauw geklede padvinder is. Maar deze fan kon ook die waarderen.

,,Hoe vond je hem'', vroeg ik na afloop. ,,Fantastisch'', zei hij. ,,En jij?'' 

,,Ik vond hem ouderwets leuk'', zei ik. ,,Precies'', zei de Supermanfan. ,,Het was net of een comicbook hier tot leven kwam.''

De beer vond hem ook mooi, nemen we aan. Die hebben we de hele film lang in elk geval niet gehoord.